महात्मा गांधी आणि नामदार गोपाळ कृष्ण गोखले.

महात्मा गांधी आणि नामदार गोपाळ कृष्ण गोखले. महात्मा गांधी नामदार गोखल्याना आपले राजकिय गुरू मानत. गोखले काँग्रेस मधील मवाळ गटाचे अर्ध्वयु होत. एकदा नामदार गोपाळ कृष्ण गोखले, महात्मा गांधींच्या आमंत्रणा वरून दक्षिण आफ्रिकेतील वंश वादाच्या लढ्या ची प्रगती बघण्यास तेथे गेले होते. वेगवेगळ्या ठिकाणी त्यांची भाषणे होत आणि त्याची तयारी ते आदल्या दिवशी करीत. दररोज संध्याकाळी महात्मा गांधी फिरण्यासाठी बाहेर पडत. त्यानिमित्ताने शरीराला व्यायाम होतो अशी त्यांची धारणा. सतत दोन दिवस गोखलेजी त्यांचे कामाचे कारण देऊन गांधीबरोबर फिरायला बाहेर पडू शकले नाहीत. शेवटी गोखले गांधीजींच्या पेक्षा मोठे असूनही गांधीजी गोखल्यांवर रागावले. म्हणाले आपल्याला खूप काम आहे याबद्दल दुमत नाही पण शरीराच्या व्यायाम पेक्षा जगात दुसरे कोणतेही मोठे काम असू शकत नाही. जर आपण बाहेर पडलात तर आपले शरीर आणि मन दोनहीं मोकळी होतील. या वयात आपल्याला उत्तम आरोग्याची आवश्यकता आहे. जर आपली तब्येत बिघडली तर सामान्य जनतेला मार्गदर्शन करण्याचे आणि न्याय देण्याचे काम कोण करणार? गोखल्यानं ची खासियत म्हणजे ते एक अर्थ शास्त्रज्ञ होते. 26 मार्च 1902 साली ब्रिटिश पार्लमेंट ( इमपीरियल कौन्सिल ) मध्ये केलेल्या भाषणात त्यांनी आकडेवारीने सिद्ध केले की गेल्या 16 वर्षात भारतातील जनता दुष्काळात होरपळत असताना ब्रिटिश सरकारने जी इन्कम टॅक्स, मिठावरील टॅक्स, एक्ससाईज ड्युटी, कापसावरील ड्युटी तसेच शेतीचा महसूल यात केलेली वाढ किती अन्यायकारक आहे आणि त्यांनी ब्रिटिश सरकारकडे हे टॅक्सेस कमी करण्याची मागणी केली. त्याचा योग्य तो परिणाम होऊन टॅक्सेस मध्ये कपात केली गेली. 1895 मध्ये ब्रिटिश सरकारने भारतात होत असलेल्या इंग्लड च्या नाहक खर्चाबद्दल माहिती घेण्यासाठी वेलबी कमिशन पाठवले त्यात दादाभाई नवरोजी सोडून इतर 4 ब्रिटिश सदस्य होते आणि भारताच्या बाजूने गोपाळ कृष्ण गोखले आणि दिनशा वाछा भारताची बाजू मांडणार होते. या मध्ये गोखल्यानि पटवून दिले की भारत इंग्लंड व्यापारात ठराविक पद्धतीने ब्रिटिश पौंड आणि भारतीय रुपया याचा विनिमय होत नसल्यामुळे तसेच भरतातुन घेतलेल्या मालाची योग्य किंमत न दिल्यामुळे ( हल्ली ज्याला इन्कम टॅक्स च्या भाषेत ट्रान्सफर प्रयसिंग म्हणतात) भारतीय सरकारी खजिन्यात कायम तुटवडा दिसून येतो आणि त्याचे खापर इंग्लडचे सरकार भारतीय अर्थ व्यवस्थेवर फोडून तिला कायम कर्जबाजारी ठेवत आहे. या त्यांच्या मताशी सहमत होऊन या पुढे ब्रिटिश सरकार भारतीय अर्थव्यवस्थेवर आपल्या खर्चाचा बोज लादणार नाही तसेच फिक्स विनिमय रेट ठरवून व्यवहार होईल. त्याचा चांगला परिणाम भारताच्या खजिन्यावर होऊन अर्थसंकल्प शिलकीत व्हायला लागले. माधव भोळे