ग्रेट व्हेंचर कॅपिटालिस्ट मासायोशी सोन

ग्रेट व्हेंचर कॅपिटालिस्ट मासायोशी सोन नुकतेच आपण वाचले असाल की जपानीज व्हेंचर कॅपिटल फ़ंड सॉफ्टबॅंक ने आपल्याकडे असलेल्या चिनी इंटरप्रिनर जॅक मा च्या "अलिबाबा. कॉम" च्या होल्डिंग कम्पनीचे आपल्याकडे असलेल्या अर्ध्यापेक्षा जास्त किमतीचे शेयर्स प्रीपेड फॉरवर्ड कॉन्ट्रॅक्ट मध्ये २२ बिलियन डॉलर्स ना विकले. आधी प्रीपेड फॉरवर्ड कॉन्ट्रॅक्ट म्हणजे काय ते समजावून घेऊ या. जर एखादया व्यक्तीकडे किंवा व्यावसायिक समूहाकडे एखाद्या कम्पनीचे मोठ्या प्रमाणात शेयर्स असतील आणि त्याला काही पैसे ताबडतोब हवे आहेत पण त्याला ते लगेच विकायचे नाहीत ( कारण विकले तर कॅपिटल गेन टॅक्स भरावा लागेल) तर त्याच्याकडे दोन पर्याय आहेत एक म्हणजे ते शेयर्स बँकेत गहाण टाकायचे आणि त्यावर लोन घ्यायचे आणि नंतर ते फेडायचे पण यामध्ये त्याला कर्जाचे हफ्ते किंवा परतावा तसेच नियमित व्याज द्यावे लागेल. दुसरा पर्याय म्हणजे प्रीपेड फॉरवर्ड कॉन्ट्रॅक्ट. या मध्ये ती व्यक्ती किंवा समूह एखाद्या ब्रोकरेज फर्मशी असे कॉन्ट्रॅक्ट करतो की तुम्ही मला या शेयर्स च्या समोर 75 ते 90 % पर्यंत पैसे ध्या आणि मी तुम्हाला ठरवलेल्या रेंज प्रमाणे अमुक डॉलर किमतीला ते शेयर्स पुढील तारखेला किवा पिरियडला विकत ध्यायला तयार आहे एक तर पैसे आणि पेनल्टी तरी परत करीन किंवा शेयर्स तरी विकेन करीन तसेच त्या शेयर्स वरती लिन ( बोजा) असेल म्हणजे मी ते शेयर्स दुसऱ्या कोणाला विकू शकणार नाही किंवा ते माझ्या व्यवहारात वापरू शकणार नाही. या मध्ये प्रत्यक्ष शेयर्स विकलेले नसून फक्त "Agreed to Sale" असे ऍग्रिमेंट होते. ( आपण ज्यावेळी बिल्डर कडून जागा विकत घेतो त्यावेळी लोन घेतेवेळी तो आपल्या बरोबर एक ऍग्रिमेंट करतो ते असते "Agreed to sale" असते पण प्रत्यक्षात ज्यावेळी आपले लोन सांक्शन होऊन त्या बिल्डर च्या हातात सर्व पैसे मिळतात त्यावेळीच तो व्यवहार पूर्ण होतो आणि त्यानंतर "Sale Deed" तयार करायचे असते किंवा तसा clause "Agreed to Sale" मध्ये असावा लागतो. त्यासाठी बिल्डर कडून आपल्या ऍग्रिमेंट वर सर्व पैसे मिळाल्याची सही लागते. तर ते सेल डिड मानले जाईल.) असो, काय आहे हे सॉफ्टबँक प्रकरण. सॉफ्टबँक हे एक महाकाय जापनीस व्यवसायिक गृप आहे जो टेक्नोलॉजी, ऊर्जा आणि फायनान्स ह्या विषयात जगभर गुंतवणूक करत असतो. ह्याचे संस्थापक आणि सीईओ मासायोशी सोन हे 11 ऑगस्ट 1957 रोजी जपान मध्ये जन्मलेले कोरियन व्यवसायिक असून त्यांनी 1990 मध्ये जपानचे नागरिकत्व पत्करले. पूर्वापार शेती चा व्यवसाय असताना वयाच्या 16 व्या वर्षी त्यांची गाठ जपानच्या डेन फुजिता ह्या एका हॉटेल व्यवसाईकाशी पडली. त्याच्या मार्गदर्शनावरून ते अमेरिकेला शिक्षणासाठी गेले. अमेरिकेतील Berkeley युनिव्हर्सिटी मधून इकॉनॉमिक्स मध्ये बी ए पास करत असताना त्यांनी छोटे मोठे व्यवसाय करायला सुरुवात केली आणि त्या वेळी त्यांच्या लक्षात आले की कॉम्प्युटर आणि टेक्नॉलॉजी ह्या दोन गोष्टी जगाचे व्यावसायिक भविष्य ठरवणार आहेत. ह्याचा गुंतवणूकीची वैशिष्ट्य म्हणजे ज्या वेळी कोणत्या छोट्या कम्पनीला सुरवातीला भांडवलाची गरज असते त्यावेळी त्या कम्पनीचे पोटेनशीयल, त्याची टेक्नॉलॉजी, व्यवसाय वृद्धीसाठी योजना, त्यातील माणसांची कामाची पद्धत वगैरे ओळखुन त्यांना सुरवातीचे भांडवल पुरवायचे. त्याला व्हेंचर कॅपिटल म्हणतात. सुरवातीला त्याने इंटरनेट आणि टेक्नॉलॉजी कँपन्यां मध्ये गुंतवणूक करायला सुरुवात केली. सोन ने आतापर्यंत अनेक कंपन्यांमध्ये गुंतवणूक केली त्यातील कितीतरी वयासुद्धा गेली परंतु याहू ( अमेरिकन) आणि अलिबाबा.कॉम ( जॅक मा, चीन) ह्या दोन कँपन्यांच्या गुंतवणुकीने त्याला चांगला हात दिला. याहू च्या सुरवातीला त्याने 100 मिलियन डॉलर ची गुंतवणूक केली आणि त्याच्याकडे याहू चे असलेल्या काही शेयर्स पैकी त्यातील काही शेयर्स ते उच्च किमतीला असताना विकले, काही दिवसांनी गुगल आल्यानंतर याहू ची किंमत कमी झाली तरीसुद्धा त्याच्याकडे अजून याहू कम्पनीचे 1.7 बिलियन डॉलर्स किमतीचे 7% शेयर्स आहेत. जॅक मा ह्या चिनी इंटरप्रिनर ने तयार केलेल्या अलिबाबा.कॉम ह्या कम्पनिमध्ये सुद्धा सोन ने फक्त 20 मिलियन डॉलर्स गुंतवले. त्याचे अलिबाबा मधील होल्डिंग 29.5% असून त्याची 2018 ची किंमत 108 बिलियन डॉलर्स असून त्यातील काही भाग त्याने नुकताच प्रीपेड फॉरवर्ड कॉन्ट्रॅक्ट मधून विकला असे मगाशी मी लिहिले. हे शेयर्स विकण्यामागचे एक कारण चीनने जॅक मा वर आणि त्याच्या ant फायनान्शियल कम्पनी वर लावलेले निर्बंध लक्षात घेऊन सोन ने सावध भूमिका घेतली शिवाय करोना काळात त्याच्या अनेक कँपन्यांची हानी झाली म्हणून असलेल्या शेयर्स चे काहींप्रमाणात कॅश मध्ये रूपांतर करून गुंतवणूक मोकळी करणे हे सुद्धा आहे. ह्या शिवाय आर्म्स होल्डिंग ह्या युके च्या चिप मॅन्युफॅक्चरिंग मध्ये, अमेरिकेच्या स्प्रिंट टेलिकॉम, तसेच सोलर एनर्जी मध्ये त्याने मोठ्या प्रमाणात गुंतवणूक केली आहे. भारतात Paytm, Flipkart, Ola, Oyo हॉटेल्स ( रितेश अगरवाल) , Swiggy, Delhivery, InMobi, and Lenskart ह्या सारख्या नवीन तंत्रज्ञानावर आधारित कँपन्यांमध्ये त्याने आतापर्यंत 14 बिलियन डॉलर च्या वर गुंतवणूक केली आहे त्यातील 3.2 बिलियन डॉलर गेल्या वर्षात केली आहे. 2017 साली त्याने सॉफ्टबँक व्हिजन फ़ंड नावाचा टेक्नॉलॉजी कँपन्यांना आणि जगाच्या भवितव्याच्या उपयोगी होणाऱ्या कँपन्यांना जसे की आर्टिफिसल इंटिलिजन्स, ब्लॉक चेन, मशीन लर्निंग सारख्या नवोदित तंत्रज्ञान वापरणाऱ्या कँपन्यांना गुंतवणुकीद्वारे आधार देण्यासाठी एक फ़ंड काढला त्याचे मूळ भांडवल 100 बिलियन डॉलर्स असून तो जगातील सर्वात मोठा टेक्नॉलॉजी फ़ंड आहे. 2021 साली त्याची नेट वर्थ 150 बिलियन झाली असून त्यांची उद्दिष्टे फार मोठी आहेत. 2022 मध्ये सोन ची वैयक्तिक नेट वर्थ 22.4 बिलियन असून 'फोर्ब्स' च्या बिलियनियर यादीत त्याचा क्रमांक 74 वा लागतो. तर सॉफ्टबँक ची नेट वर्थ 342.34 बिलियन डॉलर्स आहे. तो आपल्या पगाराचा काही भाग आणि 10 मिलियन डॉलर्स जपानच्या सुनामी पीडित आणि इतर गरीब लोकांच्या औषधोपचार करण्यासाठी धर्मादाय खर्च करतो. माधव भोळे