Saturday, July 31, 2021

गुगल आणि सुंदर पिचाई, एक यशोगाथा

 गुगल आणि सुंदर पिचाई, एक यशोगाथा


गुगल, हे नाव कोणाला माहीत नाही असा माणूस जगात विरळच. आपल्या सर्वांच्या जीवनात हा गुगल कायम आपला मित्र बनून राहिला आहे. 
काल या गुगल मध्ये एक मोठा व्यवस्थापकीय बदल झाला आहे. 

गुगल ही कम्पनी दि. 4 सप्टेंबर 1998 ला  लॅरी पेज आणि सेर्गे ब्रीन या स्टँनफोर्ड युनिव्हर्सिटीच्या पी. एच. डी. करणाऱ्या दोन विध्यार्थ्यांनि कॅलिफोर्निया मधील एका गॅरेज मध्ये सुरू केली. गुगल चे नाव जरी घेतले किव्वा ऐकल तरी लगेचच मला स्वामी समर्थांच्या "जे जे आपणासी ठावे ते ते दुसऱ्याशी शिकवावे, शहाणे करुनि सोडावे सकल जन" या उक्तीची आठवण येते. कोणत्याही गोष्टीची आपणास माहिती पाहिजे असल्यास आपण गुगल कडे धाव घेतो, जसा काय तो जादूचा दिवाच.

2018 मध्ये मायक्रोसॉफ्ट या जागतिक सॉफ्टवेअर कंपनीला मागे टाकत 116 बिलीयन डॉलर एवढा प्रचंड व्यवसाय करून ही कम्पनी जगातील एक नंबर ची सॉफ्टवेर कम्पनी ठरली आहे. विशेष म्हणजे गुगलच्या अनेक सेवा मोफत आहेत तरी सुद्धा ते एवढे पैसे कमावतात त्याचे कारण म्हणजे गुगल सेवा वर असणाऱ्या जाहिरातींमधून त्यांना उत्पन्न मिळते. 

गुगल मोठी झाल्यावर गुगल ने वेगवेगळ्या सेवा देण्यासाठी वेगवेगळ्या कंपन्या काढल्या, त्या सर्वांची होल्डिंग कम्पनी किंवा पालक कम्पनी  म्हणून 2 ऑक्टोबर 2015 ला अल्फाबेट नावाची कम्पनी काढली गेली ज्याचे सीईओ काल पर्यन्त लॅरी पेज होते. त्याच वेळी 24 ऑक्टोबर 2015 ला गुगल मधील आपला पदभार सोडत पेज ने भारतीय वंशाच्या सुंदर पिचाई या आपल्या सहकाऱ्याला  गुगल चे सी इ ओ पद आणि अल्फाबेट चे निर्देशक पद (डायरेक्टर) दिले. काल लॅरी पेज आणि सेर्गे ब्रीन यांनी जाहीर केले की आजपासून श्री सुंदर पिचाई हे या दोन्ही कम्पन्याचे सी ई ओ असतील, आणि ते दोघे आजपासून दैनंदिन व्यवहारात दखल घेणार नाहीत. विशेष म्हणजे हे दोन्ही मंडळी फक्त 48 वर्षांची असून सुद्धा त्यांना या पदांचा मोह नाही, नाहीतर आपल्याकडे 90/90 वर्ष झाली तरी पदे सोडायला लोक तयार नाहीत. सुंदर चे वय सुद्धा फक्त 46 वर्ष आहे. 

आपल्या 1,24,000 सहकाऱ्यांशी सम्पर्क साधताना लॅरी पेज लिहितात "सुंदर एक विनम्र व्यक्ती असून सहकाऱ्यांशी मिळूनमिसळून काम करत,  समोर असलेली आव्हाने लीलया पेलण्याची त्याची हातोटी आम्हाला भावली त्याच बरोबर संस्थापकांची दूरदृष्टी, स्वप्ने समजून ती प्रत्यक्षात उतरवण्यासाठी लागणारी समज, कष्ट करायची प्रामाणिक तयारी, आणि ती सहकाऱ्यांकडून पूर्ण करून घेण्याची त्याची हातोटी वाखाणण्याजोगी आहे म्हणून ही जबाबदारी त्याला देण्यात आम्हाला कोणताही संदेह नाही."

कोण आहेत हे सुंदर पिचाई? 10 जून 1972 साली मदुराई, दक्षिण भारत स्थित एका मध्यम वर्गीय कुटुंबात जन्मलेले पिचाई, आय आय टी खरगपूर चे मेटालर्जी मधील स्थानक असून, स्टॅनफर्ड युनिव्हर्सिटी मधून एम एस आणि व्हारटन युनिव्हर्सिटी चे एम बी ए आहेत. गेले 15 वर्ष ते गुगल मध्ये काम करत असून, गुगल क्रोम हा वेब ब्राऊसर तयार करण्यात आणि तो यशस्वी रित्या चालवण्यात  टीम लीडर म्हणून त्यांचा मोठा वाटा आहे. तेव्हापासून गुगल च्या मॅनेजमेंटच्या दृष्टीपथास ते आले आणि त्यांच्या कसोटी ला उतरले.

स्वतःबद्दल सांगताना सुंदर सांगतात, आम्ही मदुराईमध्ये भाड्याने रहात होतो, आमच्याकडे फ्रीज सुद्धा नव्हता. सर्व मंडळी जमिनी वरच झोपायची. दक्षिणी असल्यामुळे मला हिंदीचे वावडे होते, खरगपूर आय आय टी मध्ये मला अभ्यासात कधी कधी क वर्ग सुद्धा मिळाला आहे. वाचनाची प्रचंड आवड, आणि फावल्या वेळात मैदानी खेळ या मध्ये माझे बाल पण गेले. गुगल मला जबाबदारी देत गेले आणि मी त्याला प्रामाणिकपणे न्याय देण्याचा प्रयत्न केला एवढेच. सुंदर चा 2018 चा वार्षिक  पगार 19 लाख डॉलर एवढा आहे. त्याची सम्पत्ती 60 करोड डॉलर एवढी आहे. तर त्याचा बॉस लॅरी पेज फक्त वार्षिक 1 डॉलर पगार घेतो. त्याची सम्पत्त 51.1 बिलियन डॉलर असून तो जगातला 10 वा श्रीमंत माणूस आहे. 

वयाच्या 50 शी चे आत ही मंडळी एवढी कशी यशस्वी होतात? त्यांचे कोणते गुण आपल्यात नाही किव्वा आपल्याकडे असलेले कोणते गुण आपण कसे वापरतो? या बद्दल आपण आपले आत्मपरीक्षण करणे जरुरीचे आहे. वय काहीही असून दे.

माधव भोळे

Sunday, July 25, 2021

1 जुन हा, आंतराष्ट्रीय ब्राह्मण दिवस

 आज 1 जुन हा, आंतराष्ट्रीय ब्राह्मण दिवस मानला जातो. जो ब्रम्ह जाणतो, ज्याला वेद अध्ययन करण्यास अधिकार दिले आहेत तो ब्राह्मण. जो सोळा संस्कार पूर्ण करतो तो ब्राह्मण अशी ब्राह्मणाची व्याख्या आहे. भारतात खालील प्रमाणे १०४ ब्राह्मण ज्ञाती आहेत. यातील काही मांसाहारी ब्राह्मण सुद्धा आहेत पण ते वरील व्याख्येत बसतात कारण देश, कालमान आणि ऋतुमानानुसार आपल्याला आहार निवडण्याची मुभा हिंदू धर्माने दिली आहे. या बाबतीत काही मतभिन्नता असू शकते परंतु हिंदू धर्म वैचारिक विविधतेवर आधारित असून ते लोकशाहीचे द्योतक आहे.


Anavil
Andhra Brahmin
Aranyaka
Assamese Brahmin
Audichya
Bagar
Barendra
Bengali Brahmin
Bengali Vaidyas
Bhatt
Bhumihar
Bihari Brahmin
Chattad Sri Vaishnava
Chitpavan
Chitrapur Saraswat
Daivadnya 
Deshastha
Deshastha Rugvedi
Devrukhe
Dogra
Dravida
Gangaputra
Garhwali
Gaud
Gaud Saraswat
Gaur
Gossain
Goswami
Gujarati Brahmin
Gurukkal
Halua
Haryanvi Brahmin
Havyaka
Himachali Brahmin
Hoysala
Hundet
Iyengar
Iyer
Jangid
Jhadua / Jharia
Jujhautiya / Jijhotia
Kamrupi 
Kandavara
Kannada Madhva
Kanyakubj
Karhade
Kashmiri Pandit
Kerala Brahmin
Kota Brahmin
Kudaldeshkar Gaud Saraswat
Kulin
Kumaoni
Madhva
Mahapatra
Maithil
Malyali Brahmin
Manipuri Brahmin
Modh
Mohyal
Nagar
Namboodiri / Nambudiri
Narmadiya
Nepali Brahmin
Niyogi
Oriya Brahmin
Others
Padarthi
Padia
Panchadesi
Panda
Pandit
Punjabi Brahmin
Pushkarna
Pushpaka
Rajasthani Brahmin
Rarhi
Rudraj
Sakaldwipi
Saklapuri
Samvedi
Sanadya / Sanidya
Sankethi
Saraswat Brahmin
Saraswat Rajapur
Sarola 
Saryuparin
Shivalli
Shrimali
Smartha
Sri Vaishnava
Sthanika / Stanika
Tamil Brahmin
Telgu Brahmin
Tuluva
Tyagi
UP Brahmin
Utkala
Uttarakhand Brahmin
Vaidiki
Vaikhanasa
Varendra
Velanadu
Viswabrahmin
Vyas
Yajurvedi

माधव भोळे.

Education and practice

आजकाल अर्धवट शिकलेली मंडळी राजकारण करताना विचारत असतात, फडणविसाना शेतीतील काय कळते? मोदी अर्थ तज्ञ नाहीत, गडकरी इंजिनियर नाहीत वगैरे, अर्थात अशाच आशयाचे प्रश्न विरुद्ध पक्षातील लोक सुद्धा इतरांबद्दल बोलताना करित असतात.


मला त्या मंडळींना एक सोपी गोष्ट सांगायची आहे, बघा समजते का.

पहिली गोष्ट आज एवढे राजकीय पुढारी आहेत ज्यांनी 1 ली पासून अगदी MBBS, MBA, MTech पर्यंत शिक्षण संस्था काढल्या आहेत ते थोडेच सर्व शिकले आहेत?  पण त्यातील अनेकजणांनी चांगले शिक्षक दिमतीला ठेवले, त्याना पगार, मान मरातब, हुद्दा दिला, आहे. त्यामूळे ते शिक्षणतज्ञ होण्याची आवश्यकता नाही.

एकदा हेनरी फोर्ड (फोर्ड गाड्यांच्या कंपनीचा मालक), त्यावर एका वकिलांनी केस केली, की हेनरी फोर्ड इंजिनिअर नाही तर एवढा गाड्यांचा कारखाना कसा चालवतो? 

केस चालू झाली, वकिलाने विचारले, तुला मेकॅनिकल इंजिनिअरिंग मधले काय समजते, फोर्ड ने एक पोर्टेबल टेलिफोन एक्स्चेंज  आणला होता, त्याने तो टेलिफोन आपल्या कम्पनीच्या मेकॅनिकल डिपार्टमेंटला लावला म्हणाला, तेथील मुख्य इंजिनियर ला म्हणाला, या वकीलाना काय पाहिजे ती उत्तर दे. वकिलाने दुसरा प्रश्न दुसऱ्या डिपार्टमेंट चा विचारला, फोर्डने परत तेच केले. 

शेवटी जजने विचारले तुला काय सांगायचे आहे? फोर्ड म्हणाला इंजिनिअरिंग कारखाना काढण्यासाठी मी इंजिनिअर असण्याची आवश्यकता नाही. मी अनेक इंजिनियर नोकरीवर ठेवून त्यांचेकडून मला पाहिजे ते योग्य काम योग्य तऱ्हेने करून घेऊ शकतो की नाही ही पात्रता माझ्यात आहे किंवा नाही हे महत्वाचे. 

भारतातील सर्वात मोठा पेट्रोल रिफायनिंग कारखाना सुरू करणारे आणि चालवणारे स्व. धीरूभाई अंबानी पेट्रोलियम इंजिनियर नव्हते हे लक्षात घ्या.

त्या मुळे असले निरर्थक प्रश्न ज्या सुपीक डोक्यांच्या लोकांकडून येतात त्यांना माझा साष्टांग नमस्कार.

माधव भोळे

क्रांतिगुरु श्यामजी कृष्ण वर्मा

भारतीय राष्ट्रवादी श्यामजी कृष्ण वर्मा ज्यांनी भारताच्या स्वातंत्र्याला पाठिंबा देणारे पत्र इंग्लंडच्या टाइम्स वृत्तपत्रात लिहिले म्हणून ईनर टेम्पल ( बारिस्टर ची पदवी देणारे कॉलेज) ने ३० एप्रिल १९०९ रोजी त्यांना  बार मधून  काढून टाकले होते. पुढे भारताचे पंतप्रधान नरेंद्र मोदी १२ नोव्हेंबर २०१५ रोजी इंग्लंडच्या दौऱ्यावर गेले त्यावेळी दिल्लीतील एका वकिलांच्या पत्राची दखल घेत ईनर टेम्पल ने वर्मांवर अन्याय झाला हे मान्य करत, बार मध्ये दिनांक ९ नोव्हेंबर २०१५ रोजी परत मनाचे स्थान दिले आणि तसे सर्टिफिकेट श्री मोदी ना हस्तांतररीत केले.  याच श्यामजी कृष्ण वर्मा नि इंग्लंड येथे भारतीय विद्यार्थ्यांसाठी इंडिया हाऊस नावाचे वसतिगृह उघडून वि. दा. सावरकर, मदनलाल धिंग्रा, भिकाजी कामा, सेनापती बापट सहित अनेक भारतीय क्रांतिकारी विध्यार्थ्यांना आसरा दिला होता. या वर्मा यांचे नावे गुजरातच्या कच्छ भागात "क्रांतिगुरु श्यामजी कृष्ण वर्मा, कच्छ युनिव्हर्सिटी" श्री. नरेंद्र मोदी गुजरात चे मुख्यमंत्री असताना स्थापन झाली आहे.


माधव भोळे

मराठी माणूस आणि काही सवयी

मराठी माणसाच्या मनात एक मोठा गैरसमज आहे की मोडेन पण वाकणार नाही. शिवरायांचे हे नाव सांगतात पण त्यांना हे माहीत नाही की शिवराय आपल्या कर्तव्यात कधीच चुकले नाहीत. 


आपल्या कर्तव्याच्या ठिकाणी नम्रपणे काम करणे, कामाला प्रामाणिक राहणे आणि वेळेला आणि शब्दाला पक्के रहाणे हे गुण आहेत ते सर्वांनीच आत्मसात करायला हवेत. एकदा का तुमच्या मनातून ती व्यक्ती उतरली की तुमचा नोकरी किंवा व्यवसाय त्या व्यक्तीबरोबर मनापासून होऊ शकणार नाही.

मराठी माणसाचे दुसरे ही काही दुर्गुण आहेत.

१) गरज असेल तरच मित्राला किंवा नातेवाईकाला सम्पर्क करणे. एरवी तो कसा आहे या बद्दल चौकशी सुद्धा न करणे.

२) दुकानात गिर्हाईक असले तरी, अगदी भयंकर उकडत असले तरी सुद्धा, मोजून मापून आवश्यक असेल तरच पंखा लावणे. नको तेथे काटकसर!!

३) १० रुपयांची भाजी घेताना १० वेळा घासघीस करणे आणि बिल्डर किंवा जमिनीचे व्यवहार करताना तो व्यवहार बॉण्ड पेपरवर लिहून देत आहे म्हणून त्याच्यावर डोळेझाक विश्वास ठेवणे. त्याबद्दल योग्य प्राधिकरणात किंवा वकिलामार्फत चौकशी न करणे, कारण वकील पैसे घेतो. बिल्डर  त्या व्यवहाराच्या किमितीतच फुकट करून देतो. कातकसरीचा दुष्परिणाम. योग्य तेथे योग्य व्यक्तिमार्फत सल्ला किंवा काम करून घेणे  आवश्यक असते भले कितीही पैसे जावोत. 

४) कॉलेज चा कोर्स निवडताना क्लास ला कन्सेशन मिळते म्हणून आधी ऍडमिशन घेणे आणि मग नातेवाईकाकडे किंवा तज्ञ माणसाकडे कोर्स ची माहिती विचारणे. आधी विचारले असते तर योग्य मार्गदर्शन मिळून त्याचा उपयोग करियर मध्ये झाला असता.

५) जर आपण व्यावसायिक किंवा प्रोफेशनल असाल तर त्याच्या नेटवर्क चा भाग न बनणे. आपल्यालाच जास्त समजते त्यामुळे त्या व्यवसायाची किंवा प्रोफेशन ची माहीती अध्ययावत नसणे. हा अनुभव आहे की व्यवसायिक टॅक्सएशन किंवा इतर कायदेशीर वाटा किंवा कायदेशीर पळवाटा जेव्हड्या गुजराती सी ए ला माहिती  असतात तेवढ्या मराठी सी ए ला नसतात. त्याला वाटते की मी सी ए झालो म्हणजे गंगेत घोडे न्हाले. अहो येथे दररोज कायदे बदलत असतात. ह्या विषयी कोणाला राग येईल पण ही सत्य परिस्थिती आहे.

६) इतिहासात आणि धार्मिक विषयात जरुरी पेक्षा जास्त रममाण होणे आणि आपल्या आयुष्याचे ध्येय न ठरवता प्रवाहपतित होणे. 

७) उगाचच गरज नसताना रामशास्त्री बाणा दाखवणे. 

८) एक घोष वाक्य कायम बोलणार "आपण कोणाचे आयकून नाय घेणार नाय काय समजलात".

९) हक्कासाठी लढणे पण कर्तव्याच्या नावाने शून्य.
१०) लोकशाहीचा अतिरेक भले त्यामुळे काही वेळा मूळ हेतू बाजूला गेला तरी चालेल पण.

अर्थात हे सर्वसामान्य मराठी माणसांबद्दल लिहिले आहे. अपवाद असतातच.

माधव भोळे

गौतम बौद्ध

 

गौतम बौद्ध

 २६ मे २०२१

आज बौद्ध पौर्णिमा. जगाला शांतीचा आणि अहिंसेचा संदेश देणाऱ्या या महापुरुषाचा जन्म बौद्ध पौर्णिमेला नेपाळ मधील तराई भागातील लुम्बिनी या गावात, वैशाख पौर्णिमेला ख्रिस्तपूर्व सुमारे 566 मध्ये झाला. सिदार्थ गौतम हा एक राजकुमार होता. सर्व सुखे त्याच्या पायाशी लोळत होती. राजवाड्याबाहेर लोकांच्या जीवनात काय सुखदुःख आहेत याची त्याला काहीच कल्पना नव्हती. एकदा तो राजवाड्या बाहेर पडला असता त्याला एक म्हातारा माणूस, एक आजारी माणूस आणि एक प्रेत दिसले. त्यांची आणि त्यांच्या बरोबर असलेल्या मंडळींच्या दुःखाची कल्पना त्याला आली आणि त्याने विचार केला की ही दुःखे प्रत्येकाला येत असतील तर माणूस या पासून कसा मुक्त होईल?  मग ही दुःखे जीवनात येणारच नाहीत यासाठी काय करता येईल का?. मग त्याला एक भिक्षु भेटला. भिक्षुला संसार नसल्यामुळे त्याचे दुःख थोडी कमी होते असे त्याला वाटले. त्याने विचार केला की आपण आपल्याकडे असलेली सर्व सुख, ऐशो अराम सोडून शाश्वत सुखाचा शोध घ्यायचा. त्यासाठी एके सकाळी पहाटे त्याने आपला रहाता राजवाडा त्याची पत्नी आणि मुलगा घरी झोपलेलेे असताना सोडला आणि तो शाश्वत सुखाच्या शोधात बाहेर पडला. या काळात त्याने आपल्या जीवनात वेगवेगळे प्रयोग केले आणि सरते शेवटी ५३१ BC मध्ये वयाच्या ३५ व्या वर्षी बिहार मधील नेरंजना नदीच्या काठी बसलेल्या उरुविलव या गावी एका भल्या थोरल्या पिंपळाच्या झाडाखाली ध्यान करत बसला. सतत ७ दिवस ध्यान केल्यानन्तर त्याला आत्मबोध झाला. त्याला एक साक्षात्कार झाला आणि आपली जीवनपद्धती कशी असावी जेणेकरून आपल्या वाट्याला दुःख कमी येतील आणि आयुष्य सार्थकी लागेल याचा बोध त्याला झाला. त्याने त्या झाडाचे नामकरण बोधीसत्व झाड असे केले. असे म्हणतात की ब्रम्हदेवाने गौतम बुद्ध ला आदेश दिला की त्याला जे विश्व समजले ते त्याने दुसऱ्यांना समजावून सांगणे. त्याप्रमाणे त्याने आपल्या अनुभव आणि अंतरज्ञानाने जी शिकवण जगाला दिली ते बुद्ध तत्वज्ञान. त्यानंतर वाराणसी जवळील सारनाथ, येथील एका अरण्यात त्यांनी प्रथम आपली शिकवण ध्यायला सुरवात केली आणि तेथून संघ आणि बौद्ध धममचक्र सुरू झाले. त्या ठिकाणी सम्राट अशोकाने पहिला अशोक स्तंभ  उभारला ज्यावर ४ सिंहाची तोंडे आणि अशोक चक्र आहे जे चिन्ह पुढे राष्ट्रीय चिन्ह मानले गेले. पुढे वयाच्या ८० व्या वर्षी गौतम बुद्धाचा मृत्यू अन्न विषबाधेमुळे कुशीनगर, उत्तर प्रदेश मध्ये झाला. त्याला बौद्ध मंडळी महानिर्वाण म्हणतात. या आधी गौतम बुद्धाचा शिष्य आणि त्याचा मेव्हणा देवदत्त याने या संघात फूट पाडली होती आणि त्याने गौतम बुद्धाला ठार मारण्याचा दोन वेळा प्रयत्न केला होता. हा विषप्रयोग कोणी केला या बद्दल काही उलगडा झाला नाही. भारतात अहिंसेच्या पुजाऱ्याची हत्या होणे नवीन नाही. 


३ ऱ्या शतकात मौर्यसम्राट अशोकाने बौद्ध धर्म स्वीकारला आणि बौद्ध धर्माचे श्रेष्ठत्व पटवण्यासाठी आपल्या राजपदाचा उपयोग करून सबंध भारतात पूर्वीच रुजू असलेल्या हिंदू धर्माचे अस्तित्व नष्ट करून बौद्ध धर्माचा प्रसार करण्याचा प्रयत्न केला.


त्या उरूविलव गावचे नाव पुढे सम्राट अशोकाने समबोधी ठेवले आणि तेथे त्या बोधिसत्व झाडा भोवती बुद्धाच्या मूर्तीला बसण्यासाठी वज्र्यसिंहासन असलेले महाबोधी मंदिर १२ एकराच्या परिसरात बांधले आणि त्यानंतर काही काळा नंतर त्या गावाला बुद्धगया असे नाव पडले. बिहार मधील गया शहरापासून ते १६ किमी दूर आहे. अनेक चिनी फिरस्त्यांनी या मंदिराचे वर्णन आपल्या नोंदवहीत त्या त्या वेळी केले आहे.


काहीवेळा  सम्राट अशोकाने बुद्ध धर्म प्रसारासाठी केलेले अत्याचार अनेक हिंदू लोकांना आवडले नाहीत. सम्राट अशोकाच्या मृत्यूनंतर बौद्ध धर्म विरोधक सुंघ राज्याचा हिंदूराजा पुष्यमित्र याने ते महाबोधी मंदिर आणि ते बोधिसत्व झाड तोडून टाकले. भारतात हिंदूधर्म घट्टमूळ धरून बसल्यामुळे जरी भारतात बौद्ध धर्माचा प्रसार होऊ शकला नाही तरी श्रीलंके पासून, चीन, जपान पर्यन्त पूर्व आशिया खंडातील अनेक देशात त्याचा तेथील परंपरानुसार बदल होऊन प्रसार झाला. त्यानंतर ते मंदिर ५ व्या शतकात परत बांधले गेले ते ११९३ मध्ये दिल्लीचा सुलतान कुतूबुद्दीन ऐबक याने ते पुन्हा तोडले. त्यानंतर  १२ व्या शतकात श्रीलंकेतील बौद्ध भिक्षुकांनी बौद्धगयेमध्ये महाबोधी मंदिर बांधले ते आज आपण बघत आहोत.


असेच एक भव्य मंदिर (स्तूप, बौद्ध धर्मात बुद्धमंदिराला स्तूप म्हणतात) इंडोनेशिया मधील 'मध्य जावा बेटावरील' मुंतीलान या शहराच्या जवळ असलेल्या बोरोबदर या गावी आहे. हे ९ व्या शतकात शैलेंद्र साम्राज्य असताना बांधले गेले. जरी या मंदिराची बांधणी गुप्ता साम्राज्यातील मंदिरांप्रमाणे असली तरी त्यातील अनेक ठिकाणी स्थानिक इंडोनेशियन कलाकारी सुद्धा दिसून येते. याची मांडणी महायान बुद्ध तत्त्वानुसार केली आहे. 

याची मांडणी ३८७ फूट लांब असलेल्या चौरस बैठकीवर असून एकावर एक आणि खालच्या पेक्षा वरचा लहान अशा ६ चौकोनी बैठका आणि त्यावर ३ गोलाकृती बैठका आणि मध्यभागी सर्वात उंचावर एक गोलाकार घुमट अशी केली आहे. जर उंचावरून बघितले तर जसे की तांत्रिक बुद्ध मंडल तयार होईल ( आपल्याकडे जे वैदिक धर्मात जसे श्री यंत्र आहे तसेच प्रकार असलेले).  या सम्पूर्ण मंदिरामध्ये बुद्धाच्या ५०४ मूर्ती असून त्यापैकी सर्वात वरच्या स्तूपाच्या बाजूला ७२ बुद्धमूर्ती आहेत. शिवाय वेगवेगळ्या कलाकृती असलेल्या २६७२ पृष्ठभाग (relief panels) आहेत. 


बुद्धतत्वज्ञाना प्रमाणे (Buddhist cosmology) जगाची निर्मिती तीन थरांमध्ये विभागली गेली आहे. हे मंदिर त्या विश्वाचे प्रतिक आहे. या मंदिराच्या बैठका 3 भागात विभागल्या गेल्या आहेत. सर्वात खालचे तीन चौरसाचे नाव आहे कामधातु म्हणजेच आयुष्याचा हव्यास किंवा आयुष्याकडून तीव्र अपेक्षा असलेले हे मायावी विश्व,  त्यावरील तीन चौरस भागाचे नाव आहे रुपधातु किंवा मूर्त स्वरूपातील विश्व, त्यावरील ३ गोलाकार भागाचे नाव आहे अरुपधातु म्हणजे निराकार विश्व. बुद्धतत्वज्ञान सांगते की माया मोह जालातून बाहेर पडून निराकार विश्वात  जाण्याचा प्रयत्न करा आणि निर्वाण प्राप्त करा.


खरोखरच सुंदर आणि भव्य असलेले हे बौद्ध मंदिर इंडोनेशिया मधील मुसलमान सत्ताधीशानी इतके दिवस टिकवले हेच विशेष आहे. एकदा जरुर भेट द्या.

माधव भोळे

Thursday, July 15, 2021

CSR Fund Usages and Law

 माझ्या ओळखीत काही लोक मला CSR फ़ंडा बद्दल माहिती विचारत असतात, त्या समबंधी खुलासा.


उद्योग जगतातील सामाजिक जबाबदारी निधी. (CSR fund).

कम्पनी कायदा 2013 च्या बदलाप्रमाणे, ज्या भारतीय कम्पन्यांचे निव्वळ मूल्य 500 कोटी रुपये आहे, किंवा ज्यांची वार्षिक उलाढाल 1000 कोटी आहे. किंवा ज्यांचा निव्वळ वार्षिक नफा रु 5 कोटी आहे, अशा कम्पन्यांनि आपल्या मागील 3 वर्षीच्या सरासरी नफ्याच्या कमीतकमी 2%  रक्कम खालील सामाजिक कार्यासाठी बाजूला काढून खर्च करणे आवश्यक आहे. तसे न केल्यास त्यासाठी लागणारे भुर्दंड सुद्धा त्या कायद्याने तयार केले आहे.

या कायद्या अंतर्गत, खालील कामे करण्यास मंजुरी देता येते. यासाठी स्थानिक प्रकल्पना प्राधान्य देणे आवश्यक आहे.

१) अतिभूक मुक्ती आणि अतिगरिबी मुक्तीसाठी केले जाणारे प्रयत्न.
२) शैक्षणिक उत्थान
३) महिला सशक्तीकरण आणि लिंगभेद निर्मूलन
४) लहानग्यांच्या मृत्युदर कमी करणे
५) गरोदर मातांचे स्वास्थ्य
६) औषध आणि योग्य आहार संतुलन आणि व्यायामाद्वारे रोग प्रतिकारक शक्ती वाढवणे, एड्स, मलेरिया आणि तत्सम रोगांवर रोगप्रतिबंधक उपाय योजना आणि रोगांचा प्रसार कमी करण्यासाठी केले जाणारे  उपाय.
७) पर्यावरण समतोल राखणे.
८) कौशल्य विकास आणि रोजगाराच्या संधी उपलब्ध करून देणे. तसेच सामाजिक व्यवसाय कामे उपलब्धी ( social business projects. याचा नक्की अर्थ मला सुद्धा समजला नाही आहे)
 ९) पंतप्रधान किंवा राज्य प्रमुख यांनी वरील कामासाठी किंवा समाजातील दुरबल घटकांच्या विकासासाठी  तयार केलेल्या फंडाना मदत करणे.

माधव भोळे.