आमचे पंढरपूर, "वीर गाव"!!.

आमचे पंढरपूर, "वीर गाव"!!. गाव म्हटले की प्रथम आठवते ते आपले हक्काचे, अर्थातच सर्व परीने सुरक्षित, पिढीजात वाडवडीलांचे गाव. आमच्या भोळे कुटुंबियांचे सुद्धा एक गाव आहे "वीर". कोकणातील वीर हे चिपळूण पासून ४६ किमी अंतरावर, सावर्डे मार्गे वहाळ फाट्याचे शेवटचे गाव. अजूनही तसेच निसर्गाने बहरलेले, बाहेरच्या धावपळीच्या जगापासून दूर!. पूर्वीचा प्रवासाचा मार्ग: लहानपणी १५ एप्रिलला शाळेचे परीक्षेचे पेपर दिले की आम्ही सर्व बच्चे मंडळी मुंबईच्या भाऊच्या धक्क्यावरून चौघुले शिपिंग कम्पनीच्या बोटीने वीर ला जात असू. जाताना गावातील इतर मित्रमंडळी सोबत असत. जणू काही जत्रेलाच जातो. एकदा ब्यागा खाली बोटीच्या हौद्यात टाकल्या की सर्व मंडळी बोटीच्या डेकवर जात. सीट नंबर वगैरे काही भानगड नव्हती. प्रत्येकाने एखादी चटई किंवा सतरंजी हांथरली की ती त्याची जागा झाली. केबिन वगैरे फक्त उच्चभ्रु लोकांसाठी राखीव असायच्या. साधारणपणे सकाळी ९ वाजता बोट सुटायची ती संध्याकाळी ६ ते ६.३० / ७ वाजता जयगड बंदराला लागायची. तो पर्यंत बोटीच्या डेकवरून बाहेर बघितले की चारी बाजूला निळेशार आकाशी पाणीच पाणी. सुरवातीला बोट हलायची अगदी भूकंप होतो तशी, त्यामुळे भीती वाटायची, पण एक दोन तासात त्याची सवय व्हायची. कधी अलिबाग, नागाव च्या नारळी फोफळी तर कधी मुरुड जंजिऱ्याचा किल्ला लांबून दिसायचा तर कधी बाणकोटची खाडी गेल्यावर दापोलीचा नयनरम्य समुद्र किनारा दिसायचा. ते दृश्य अजूनही लक्षात आहे. दुपारी जेवायला आई बटाट्याची भाजी आणि पोळ्या बरोबर आणायची ते खाऊन पितळेच्या फिरकीतल्या तांब्यातील पाणी पिऊन क्षुधा शांती व्हायची. तो फिरकीतला तांब्या वर्षभर दर्शन देत नसे पण गावाला जाताना हमखास दिसायचा. आता बिस्लरीच्या बंद पाणी बाटल्या आल्यामुळे तो तांब्या कोठे आहे ते शोधावे लागेल. बोट मोठी असल्यामुळे जयगड बंदराला लागत नसे, त्यामुळे अब्बास भोई पडाव घेऊन बोटीपर्यंत यायचा, बोटीवरुन सर्वांना बकोटी धरून सुखरूप पडावात उतरवायचा आणि जयगड बंदरात समानासाहित सोडायचा. रात्री जयगड येथे भागवतांच्या खानावळी बाहेर पथारी टाकून सकाळी जयगड-कुरधुंडा लाँचने आम्ही भातगाव येथे जात असू, मग भातगाव ते वीर बंदर एक तासाचा होडी प्रवास आणि वीर बंदर ते घर, दोन किलोमीटर पायी चालत. एव्हडा जवळ जवळ २८ / २९ तासांचा प्रवास करून सुद्धा आम्ही दमलेले नसायचो. घरी आमची एक ७५ वर्षाची अलवणातील ( केशवपन केलेली, लाल लुगडे नेसणारी विधवा ) काकू वाट बघत असायची. बिचारी आपली म्हैस आणि रेडकू सांभाळत वर्षभर एकटी गावात राहायची. घरी गेल्यावर प्रथम अंघोळी आणि सोवळे ओवळे असायचे ते सर्व उरकेपर्यंत ३ वाजायचे. आजकाल सकाळी ७ वाजता गाडीत बसलो की दुपारी एक वाजेपर्यंत घरात दरवाज्यासमोर आपली गाडी उभी करू शकतो इतका फरक झाला आहे. आता बोटी सुद्धा बंद झाल्या आहेत पण बोटीच्या प्रवासाची मजा काही औरच. वीर येथील वास्तव्य: घरात शिरताना एक वेगळाच उत्साह मनात असायचा कारण येथे अभ्यास, परीक्षा याचे काही देणे घेणे नसायचे. दिवसभर हुंदडायचे, केव्हाही मनात आले की नदीत डुबकी मारत मनसोक्त पोहायचे, विटीदांडू, डब्बाऐस पैस, लगोरी, फुल रॅकेट सारखे मैदानी खेळ आणि गाढव (झब्बू), पाच तीन दोन, लेडीज पत्त्यांचे डाव, साप शिडी सारखे बैठे खेळ दिवसभर रंगायचे. मध्येच माझ्या शेजारच्या घरातील गोरगोमटा सुशील कपाळाला कुंकू, नाटकाच्या मेकपच्या सामानातील लिपस्टिक लावून आणि आईची साडी नेसून भावाला शंकासुराचा वेष घालून १० / १५ मिनिटे गावातील नमनाचे खेळे आणि एखादा वघ म्हणून दाखवायचा. फार मजा वाटायची त्यावेळी. सोबत करवंदे, जांभळे, रायवळ आंबे, कैऱ्या, फणसाचे गरे पोटपूजा करायला असायचे, मग उरते तरी कसले टेन्शन?. दोन महिने मुक्त संचार गावातील सर्व घरात होत असे आणि आईच्या डोक्याची कटकट कमी झाल्यामुळे ती सुद्धा आनंदात असायची. रात्री अंधार पडला की मात्र आम्ही सर्वजण चुपचाप घरी हातपाय धुवून देवाला नमस्कार करून घरातील झोपाळ्यावर मोठमोठयाने पर्वचा, रामराक्ष, मारुती स्तोत्र म्हटल्याशिवाय कोणालाही जेवायला मिळत नसे. मग जेवून झाल्यावर रात्री भुताखेताच्या गोष्टी सांगत एखादा ताई किंवा दादा आम्हाला घाबरवीत असे. पूर्वी लाईट नसताना आणि कंदिलाच्या मिणमिणत्या दिव्यात फारच घाबरगुंडी उडायची. आजूबाजूची मुले सुद्धा आमचाकडेच झोपायला येत. एक मोठे जाजम पडवीत घातले की हवी तेव्हडी मुले एकत्र झोपत. त्याकाळी प्रत्येकाला वेगळी गादी, उशी ही नाटके नसायची. आमचे घर आणि परसव: गावात घराच्या पाठच्या अंगणात बसले की डाव्या बाजूला एक कोनकापा फणस, एक आंब्याचे कलम, खालच्या बाजूला परसवात रायवळ आंबा, फणस आणि नारळ अशी आजोबांनी लावलेली जुनी झाडे आहेत तसेच एक चिकुचे झाडसुद्धा आहे.पूर्वी रामफळ सुद्धा होती पण ती वादळात मोडली. पूर्वी आमच्या घराच्या खाली बारमाही पाण्याचा पाट वाहत असे आणि तेथे असणाऱ्या द्रोणी मध्ये बसून बाथटब प्रमाणे आंघोळ करणे म्हणजे सिनेमातील रईसजादा झाल्यासारखे वाटायचे. आता नळ पाणी योजना आल्यानंतर पाटाचे पाणी बंद झाले. पाटाच्या खालच्या बाजूला नारळी पोफळीची बाग होती, तिला सारणीने पाटाचे पाणी लावले होते. बाग संपली की नादि वाहते. तिचा प्रवाह माझ्या घराच्या पाठच्या दरवाज्यात उभे राहिले तरी दिसतो. एव्हडे सुंदर आहे आमचे पाठचे परसव. या भरगचच परसवामुळे विविधरंगाचे रंगी बे रंगी पक्षी, बुलबुल, मैना, पोपट, साळुंक्या आमच्या बागेला भेट देत आपल्या सुस्वर गायनाने आमची झोपमोड करतात. रंगीबेरंगी फुलपाखरे बघून मन हरखून जाते. देवाने तयार केलेला निसर्ग हे जगातील पहिले आश्चर्य आहे हेच आपल्याला मानावेच लागेल. उन्हाळ्यात आम्ही रात्री आमच्या गच्चीवर आकाशातीतील चांदण्या मोजत आणि पहाटेच्या गार वाऱ्याची झुळूक अंगावर घेत आणि पावसाळा जवळ आला की काजव्यांच्या मंद परंतु मधेच चमकणाऱ्या लख्ख प्रकाशात झोपतो. दिवसा पाठच्या अंगणात बसलो की एक खरकुंडीची जोडी आपसातच खोड्या करत खेळत असते. मध्येच एखादा सुतारपक्षी, बेलूर मधील चांन्नकेशव मंदिरातील दगडावर मूर्तिकाम करणाऱ्या कारागिरा प्रमाणे, आपली धारदार चोच कोणत्या तरी झाडावर तालात चालवत असतो, तर कोकिळा आपल्या मधुर गायनाने स्वर्गातील अप्सरांना सुद्धा नाचायला भाग पाडेल असे सुस्वरात गात असते. मध्येच एखादा ककणेर झपाझप पंखांचा आणि तोंडाने मोठा मधुर आवाज करत बघे बघे पर्यंत निघून जातो आणि मग लांब गेल्यावर दिसतो. दरवर्षी आम्ही गावाला आलो की आई चैत्रगौरीचे हळदीकुंकू सवडीनुसार मे महिन्यात करायची आणि त्याची सजावट करण्याचे काम आम्ही मुले करीत असू, मग रंगीबेरंगी फुले, हिरवी, पांढरी, गुलाबी, काळी करवंद आणि इतर झाडांचे डहाळे यांनी गौरीचे मखर सजवत असू. दुसऱ्यादिवशी आमच्याकडे सत्यनारायणाची पूजा असायची त्यावेळी पेट्रोमॅक्सच्या बत्तीच्या दिव्यात गावातील आमंत्रीत मंडळींच्या संगीत आरत्या रंगायच्या आणि मग सगळ्यांना आमरस पुरीचे जेवण. एक मेळावाच जणू. एक दिवस पाठच्या पडवीत पोहे कांडण्याचा कार्यक्रम होत असे. आदल्या दिवशी भिजवलेले भात दुसऱ्या दिवशी एका विशिष्ठ मडक्यात भाजून ते मग उखळीत कुटले जाई. आजूबाजूच्या बायका आईच्या मदतीला येत. आई मुंबईला जाताना कुळीथ पीठ, भाजणी पीठ, घावन पीठ येथूनच करून नेत असे. गावची प्रेक्षणीय स्थळे: या गावात काय नाही ते विचारा!! वीर मध्ये देवपाट आणि रानपाट असे दोन बारमाही धबधबे आहेत. रानपाट च्या धबधब्याला जायला रस्ता व्यवस्थित नाही पण देवपाटच्या धबधब्याला जायचे असेल तर आपल्याला पाटातून चालत जायला लागते. मी दरवर्षी एकदातरी त्या धबधब्याचे मनसोक्त दर्शन घेऊन येतो. याचे नेहमीच आश्चर्य वाटत आले आहे की फक्त 4 महिने पाऊस पडतो पण हे पाणी बारमाही कसे पडते आणि ते जर खडकात साठलेले असते तर ते एकदम कसे बाहेर पडत नाही? ऐन उन्हाळ्यात सुद्धा त्याची धार बऱ्यापैकी मोठी असते. असो, तर हे दोन्ही धबधबे एकत्र होऊन वर म्हटले तशी छोटीशी नदी माझ्या घराखालूनच वाहते. घराखाली नदीमध्ये कोकमाच्या झाडाखाली पाण्यात पायघालून, तरंगणाऱ्या पाणकोळ्यांची सतत चाललेली धडपड आणि रंगीबेरंगी माश्यांची कसरत बघता बघता वेळ कसा जातो ते कळत सुद्धा नाही. धबधब्यांच्या त्या अखंड प्रवाहांमुळे आणि पावसाच्या कृपेमुळे अगदी ऐन उन्हाळ्यात जरी आपण वीरला गेलात तरी लहानच काय पण एखाद्या मोठ्या वृक्षाची पाने सुद्धा तुम्हाला सुकलेली आढळणार नाहीत. सर्व कसे हिरवेगार. त्या हिरवळीत सुद्धा वेगवेगळ्या छटा आहेत बर का! कधी कोवळी पोपटी, तर कधी वृद्ध ठळक हिरवी तर कधी नववधू सारखी ताजीतवानी हिरवी, एक ना अनेक. कॅमेरा तरी किती छटा टिपणार बिच्चारा? वर देवपाट विभागात विष्णू अवतार असलेल्या श्री लक्ष्मी मल्लमर्दन देवतेचे भव्य देऊळ आहे. किशोरावस्थेत असताना श्रीकृष्ण आणि त्यांचे बंधू बलराम, हे कंस, कैट्भ, चाणूर इत्यादी ८ मल्लांचा वध करत आहेत असे दृश्य असलेली ती सुमारे ७०० वर्षा पूर्वीची ६ फूट उंच आणि ४.५ फूट रुंद अशी भव्य पाषाण मूर्ती आहे. वर लक्ष्मी विष्णू असलेली महिरप आणि खाली हा मल्लमर्दन अशी ती मूर्ती आहे. नुकताच या मूर्तीवर वज्र्यलेप केला गेला आहे. दरवर्षी कार्तिक शुद्ध एकादशीला येथे २ दिवसाचा कार्तिकोत्सव अतिशय उत्साहात साजरा होतो. देवपाट मध्ये मुख्य गावकीचे रत्नेश्वराचे प्राचीन देऊळ आहे. रत्नेश्वर च्या देवळात रत्नेश्वर सोडून सोमेश्वर, केदार, वर्धन, वाघजाई, नवलाई, मानाई इत्यादी ग्रामदेवतांच्या मुर्ती आहेत. ग्रामदेवतेचे पुजारी गुरव आहेत. परंपरेने गावात दोन पालख्या आणि दोन होळया असतात. गावकीच्या देवळात पूर्वीपासून पूर्वसत्ता आणि राजसत्ता असे काम करण्याचे मान असतात. १३ व्या शतकात हा सर्व कोकण प्रांत विजयनगर साम्राज्याचा भाग होता. त्या काळात राजाचे प्रतिनिधी म्हणून काही ब्राह्मण मंडळी या गावात खोत म्हणून महसूलवसुली च्या उदेशाने येथे स्थायिक झाली. या देवळात राजसत्ता म्हणून त्यांना सुद्धा मान असायचा परंतु कूळ कायद्यांमध्ये खोतकि गेल्याने आता नवीन पिढी तो मान मनापासून राखायला तयार नाही. चौसोपी विभागात श्री भगवती देवीचे खाजगी देऊळ आहे. येथे नवरात्रात मोठ्या प्रमाणात पूजा विधी होतात. असे म्हणतात की जावळीच्या चंद्रराव मोरे यांचे ब्राह्मण कारभारी मोऱ्यांची देवी सांभाळायला घेऊन वीर येथे आले ती ही देवी. काही काळ मोऱ्यांच्या वंशजाने सुद्धा येथे वास्तव्य केले होते अशी आख्यायिका आहे. पण याबद्दल कोणतेही पुरावे उपलब्ध नाहीत. खाली गावाच्या दुसऱ्या टोकाला वीर बंदर येथे कापशी नदी जयगड खाडीला मिळण्यासाठी आमच्या गावकडूनच जाते तिचे पाणी पावसाळ्यात आणि काही काळ हिवाळ्यात गोड असते एरवी खारट असते. कधी बंदरावर गेलो तर घरातील आणि आजूबाजूच्या चार कच्चा बच्चाना बरोबर घेऊन जाताना घरून भेळ घेऊन जातो आणि आमच्या जितू भोईला सांगून खाडीचा एक फेरफटका त्याच्या होडीतून फिरवून आणतो. ती जी भेळेची मजा वीर बंदरात आहे ती अगदी चौपाटीवर खाल्लेल्या भेळेत सुद्धा वाटत नाही. कोकणातील भुते, खेते आणि अंधश्रद्धा: कोकणात मालक, भुते, मांत्रिक आणि गुरव ह्या गोष्टी अजूनही फार चालतात. त्यापायी अनेक लोक आर्थिक दृष्ट्या धुपले आहेत पण सुधारणा नाही. आमच्या विभागात वायंगं भूत फार प्रसिद्ध आहे. अनेक लोकांची समजूत आहे की हे वायंगं भूत म्हणजे अल्लाउद्दीन जादूचा दिवा आहे. त्या वायंगं भुताला खुश ठेवा आणि आपल्याला वाटेल ते चांगले वाईट काम त्याच्याकडून करवून घ्या असा एक समज आहे. गावातील काही मंडळी अजूनही अशा प्रकारच्या विचाराने मागासलेलीच आहेत. जरा माणूस जास्त आजारी झाला की पहिले मांत्रिक आणि नंतर डॉक्टर ही ह्यांची परिस्थिती. तुम्ही कितीही समजवा ते वागायचे तसेच वागणार. वर्षाची कमाई 8 दिवसात मांत्रिकाच्या बोडक्यावर घालून परत लोकांकडे कर्ज मागायला मोकळे. त्यासाठी परत वाडीवाडीचे फंड, भिश्या जास्त व्याजाने पैसे ध्यायला तयार आहेत. यामध्ये बिना कागदपत्रे पटकन निधी मिळतो आणि जिथपर्यंत परतफेड पूर्ण होत नाही तेथपर्यंत चक्रवाढ चालूच. त्यामुळे कोकणी माणसाने कितीही कमावले तरी त्याची प्रगती होताना दिसत नाही. भावकी मात्र कायम उपयोगी असते पण या बाबतीत कोण कोणाला समजवायला जात नाही. गावाची प्रगती: गाव जरी एकच असला तरी त्याचे महसूल दृष्ट्या देवपाट आणि वीर असे दोन विभाग आहेत. गावात एकंदर १६ वाड्या आहेत. दहावी पर्यंत एक इंग्रजी हायस्कुल आणि जिल्हा परिषदेच्या ३ मुख्य शाळा ७ वि पर्यंत शिक्षण देत आहेत. शिवाय वाडीवाडीत बालवाड्या सुद्धा आहेत. शिक्षणाच्या दृष्टीने हे गाव फार पूर्वी पासून पुढारलेले असून आमच्या गावातील पहिल्या जिल्हा परिषदेच्या शाळेला कमीतकमी १४० वर्ष होऊन गेली आहेत. मी अभिमानाने सांगू शकतो की महाराष्ट्रातील पहिल्या मराठी इंग्रजी डिक्शनरी चे प्रवर्तक लेखक कै. कृष्णाजी भास्कर वीरकर हे याच गावातील विद्यार्थी ज्यांनी पुढे पुणे येथे आदर्श शिक्षण मंडळी ही संस्था स्थापन करून पुण्यात ६ शाळा आणि एक शिक्षक ट्रेनिंग कॉलेज काढले. १९६८ साली गावातून पहिला राज्य शासनाचा रस्ता वाहतुकीला खुला झाला आणि चिपळूण वीर अशी राज्य परिवहन मंडळाची बस सुरू झाली. गावात छोटे वाचनालय सुद्धा आहे पण अजून त्याची म्हणावी तेव्हडी गोडी मुलांना लागलेली नाही. सध्य स्थिती: आता आम्ही जातो ते एका वेगळ्याच वीर मध्ये. आता आमचे कौलारू घर जाऊन आम्ही कुटुंबीयांनी एक स्लॅबचे नवीन घर बांधले आहे. आमच्या ब्राह्मण आळीत आता मोजकीच घरे उघडी आहेत. बाकीची घरे एकतर बंद असतात किंवा मोडकळीस आलेली आहेत. गावात पाणी, रस्ता, वीज, गॅस कनेक्शन या सुविधा आहेत, एवढेच काय घरात जीओ चा मोबाईल सुद्धा लागतो. दिवसातून 2 वेळा जायला आणि 2 वेळा यायला चिपळूण पर्यंत राज्य परिवहन मंडळाच्या बसेस आहेत. पाण्याचे पाट जाऊन धबधब्यावर छोटी धरणे बांधून नळाने पाणी सर्व वाडी वस्तीवर घराघरात फिरवले गेले आहे. सर्व सुखसोयी उपलब्ध आहेत. गावात इतर समाजाची केम्बळारू घरे जाऊन आता फाडीची पक्की आणि वर पत्रे अशी टुमदार ऐसपैस घरे आहेत. त्यांच्याकडे सुद्धा काही घरांमध्ये एक दोन म्हातारा म्हातारी रहातात बाकी सर्व तरुण मंडळी पुण्या मुंबईत कामाला जातात. पूर्वी आमच्याकडे प्लम्बर आणि रंगकाम करणारी खूप लोक होती पण आता नवीन मुले त्या लाईनमध्ये जात नाहीत. थोडीफार मुले १० वि च्या पुढे शिकली आहेत पण बाकी जे मिळेल ते काम करून शहरात पोट भरत आहेत. आर्थिक सुधारणा थोडी फार आहे. गावात हमखास रोजगार नसल्यामुळे ही परिस्थिती आहे. जिथपर्यंत स्थानिक रोजगार संधी उपलब्ध होत नाहीत तेथपर्यंत हे असेच चालू रहाणार असे दिसते. खरे म्हणजे फूड प्रोसेसिंग आणि ऍग्रीकल्चर प्रोसेसिंग किंवा लघु उद्योगासाठी खूप मोठा वाव आहे पण त्यासाठी लागणारे नेतृत्व नाही आणि आहे ते पक्षीय आणि जातीय राजकारणात आनंद मानत हात चोळत बसले आहेत. शेतीची सध्य स्थिती: शेतमजूर परवडत नाहीत आणि शेतीला घरची माणसे नसल्यामुळे शेतीचे प्रमाण कमी झाले आहे. त्यात सरकारी स्वस्त धान्य मिळते म्हणून कोणी शेती करण्यात रस घेत नाही. आंबा आणि काजू लागवड खूप झाली आहे पण आंब्याच्या बे भरवशी उत्पन्नामुळे खर्च आणि उत्पन्नाचा ताळमेळ बसत नाही. जुन्या मोठ्या आंब्याच्या झाडावर चढायला गडी मिळत नाही. नारळाच्या आणि पोफळीच्या झाडावर चढणारे तयार गडी मिळत नाहीत त्यामुळे बागायतदार अडचणीत आहेत. मिळतात त्यांची जास्त रोजाची मागणी जास्त असते. त्यात डोंगरळविभाग असल्यामुळे मोठमोठे वांनर, लाल तोंडाची माकडे आणि लहान केलटी यांची खूप पैदास आहे ते खूप हैदोस घालतात. कितीही पाळत ठेवा, तुमच्या चुलीवरील भाकरी कधी पळवून नेतील ते तुम्हाला कळणार सुद्धा नाही. दरातील भाजीपालाच काय पण फुलझाडांचा पाला सुद्धा ओरबाडून खातात. तयार होत आलेल्या भाताच्या लोम्ब्या सुद्धा खातात, नाहीतर डुकरे येऊन खातात.त्यामुळे शेतकरी मेटाकुटीला आला आहे. या बाबतीत सरकारी दरबारी तक्रारी होऊन सुद्धा काही उपाययोजना होताना दिसत नाहीत. आपले गाव म्हणून एका बाजूला प्रगती झाल्यासारखे वाटते पण गावात माणसे कमी झाली आणि तरुण मंडळी कमी झाल्याने हे पुढे कसे चालणार हा प्रश्न पडतो. गाव म्हातारे होऊ लागले आहे असे वाटते. परतीचा प्रवास: पूर्वी गावातून मुंबईला निघताना परतीच्या वाटेवर जाताना अनेक घरांमध्ये हाक मारून निरोप घेवुन यावे लागत असे. आबालवृद्ध मंडळींचे आणि आमचे सुद्धा डोळे पाणावलेले असायचे. कारण त्याकाळी पत्राशिवाय सम्पर्क साधन नसायचे. यावर्षी ते त्यावर्षी भेट व्हायची. त्यामुळे खूप दूर गेल्यासारखे वाटायचे. आम्हाला आमच्या काकूचे फार वाईट वाटायचे कारण ती बिच्चारी वर्षभर गावात एकटी रहायची. पण आमच्या मुंबईच्या गिरगावातील छोट्याश्या खोलीत तिला करमत नसे. तिने तिच्या दुधपाण्यासाठी एक म्हैस आणि रेडकू बाळगले होते. बाल विधवा असल्यामुळे बिचारीला असे जीवन जगणे क्रमप्राप्त होते. माझे वडील सर्व आर्थिक मदत करीत असत पण एकटेपणाला काय उपाय? त्यामुळे हे 2 महिने तिचे चांगले जात असत. ती आम्हाला परतीला सोडायला यायची त्यावेळी खूप रडायची पण मग दर महिन्याला एक पत्र पाठवू या अश्वासनाने सांगता व्हायची. बाकीच्या घरातील माणसे सुद्धा त्या वेगळ्या सोहोळ्यात सामील व्हायची. आता काकू नाही ती १९७० साली निर्वतली. आता लोक गाडी घेऊन जातात, गाडी घेऊन येतात कोणाला कळत सुद्धा नाही. जो तो आपापले बघतो. मी मात्र आमच्या शेजाऱ्यांना आमच्या घरावर लक्ष ठेवा असे सांगून येतो. असो असे हे स्वर्ग सुख आम्हाला दुसरीकडे कुठे मिळणार? हॉटेलात गेलो की दिवसाचा चार्ज लागू. त्यावेळी नेहमी आठवण येते ती "राजास ज्या महाली, सौख्ये जरी मिळाली, ती सर्व प्राप्त झाली या झोपडीत माझ्या" ह्या कवितेची. वडिलांनी सांगून ठेवले आहे, आपण एव्हडी जागा दुसरीकडे विकत घ्यायला गेलो तर ती आपल्याला परवडणार नाही आणि परवडली तरी ती आपल्याला परकीच वाटणार कारण या गावात आपले वर्षानुवर्षे ऋणानुबंध आहेत. त्यापेक्षा आहे ती वाडवडिलांची इस्टेट सांभाळून ठेवा. त्यातच तुम्हाला सुख आहे आणि पूर्वजांचे आशिर्वाद. ते करण्यात अजून तरी कंटाळा आलेला नाही. असे हे आमचे वीर गाव. कधी संधी मिळाली तर वेळातवेळ काढून कार्तिकी उत्सवाला जरूर या म्हणजे तुमची सर्व सोय होऊ शकते. माधव भोळे व्हाट्सप 9819479791 ईमेल : madhavbhole99@gmail.com