झोमॅटो आणि वेटर:

झोमॅटो आणि वेटर: आज कोणीतरी “प्रदीप गोखले” लिखित झोमॅटोच्या पब्लिक लिस्टिंग बद्दल "*वेटरने जमवले 5,000 कोटी रूपये ...*" असे शीर्षक असलेली पोस्ट (https://www.facebook.com/aruna.joshi.5283/posts/4820811267933306) फेसबुकवर वाचायला मिळाली. २००८ साली दीपिंदर गोयल आणि पंकज चड्डा ( दोन्ही आय.आय.टी. बी टेक दिल्ली ) या दोघांनी गुरुग्राम, हरियाणा येथे स्थापन केलेली झोमॅटो हि भारतीय मल्टी नॅशनल कंपनी २४ देशात १०,००० शहरात विश्रांतीगृह ( Restaurants) आणि हॉटेल्स मधून ऑनलाईन फूड ऑर्डरींग आणि डिलिव्हरी हे काम करते. आपण घरी बसून ऑर्डर करा आणि डिलिव्हरी व्यक्ती आपल्या घरी येऊन आपले खाणे देऊन जाते एव्हडी साधी वाटणारी हि प्रक्रिया आहे !! १४ जुलै २०२१ रोजी झालेल्या झोमॅटो चे इनिशियल पब्लिक ऑफरिंग (IPO) झाले तो १ रुपयाच्या दर्शनी किमतीवर ७५ रुपये अधीमूल्य असलेला हा शेयर २३ जुलै २०२१ रोजी लिस्टिंग च्या दिवशी रु ११५ आणि आज लेख लिहीत आहे त्या दिवशी रु १४५/ पर्यंत जाऊन पोहोचला आहे. सन २०२१ ला १८४५ करोड रुपये टर्न ओव्हर असलेल्या ह्या कंपनीला गेली तीन वर्षे 2018-19 (1010 कोटी तोटा), 2019-20 (2362 कोटी तोटा) आणि 2020-21 ( 822 कोटी तोटा) आहे. ह्या शेयर लिस्टिंग नंतर दीपिंदर गोयलच्या ह्या कंपनीतील ४.७ % शेयरची किंमत आता ६५० US डॉलर्स (सुमारे रु ४८४३ कोटी रुपये) झाली आहे. आपले किती दुर्दैव आहे कि ज्या दीपिंदर गोयल ने आपली बुद्धिमत्ता, टेक्नॉलॉजी, स्वतःचे भांडवल लावून कायम स्वरूपी ४००० नोकर आणि हजारो पार्ट टाईम नोकर, लाखो हॉटेल्सचे नोकर (जे या व्यवसायावर अवलंबुन असून ह्या कम्पनीमुळे त्यांना नवीन जास्तीचा व्यवसाय मिळतो आणि आपली स्वयंपाक कला सादर करायला संधी मिळते) असलेली अशी कंपनी बहूकौशल्याने उभारली त्या दीपिंदर गोयलला, या प्रदीप गोखले नि एक वेटर म्हणून संबोधित केले. खरोखर आपण गुणग्राहक जरी नसलो तरी गुणगौरव करणारे असणे आवश्यक आहे. हि आणि ह्यांची मंडळी हजारो लोक उन्हा तान्हात, भर पावसात आणि कडाक्याच्या थंडीत रात्रन्दिवस काम करत असतात. झोमॅटोचे व्हॅल्युएशन आणि गुंतवणूकदारांनी दिलेला प्रतिसाद यावर अनेक उलट सुलट प्रतिक्रिया अगदी राकेश झुनझुनवाला सारख्या मुरब्बी गुंतवणूकदारांपासून ते अगदी नवख्या फायनान्शिअल अनॅलिस्टने द्यायला सुरवात केली आहे. परंतु न्यू टेक्नॉलॉजी च्या कम्पन्या कशा प्रगती करतील याचा अंदाज अनेक गुंतवणूकदारांना नाही. ज्यांनी आयुष्भर सिमेंट, स्टील, केमिकल सारख्या मोठ्या कॅपिटल इंटेन्सिव्ह मॅन्युफॅक्चरिंग कम्पन्यांमध्ये गुंतवणूक केली असेल त्यांना तर टेक्नोलॉजी कम्पन्यामधली गुंतवणूक करणे एक मोठे आव्हान आहे. कारण ५९ वर्ष काम करणारी जगात २२ लाख नोकर असलेली आणि जगभर ११,५०१ स्टोर्स असलेली वॉलमार्ट २०२० साली ५५९ बिलियन डॉलर चा टर्नओव्हर करते आणि १५.२ बिलियन डॉलर निव्वळ नफा कमावते तर २७ वर्ष जुनी असलेली ऍमेझॉन हि ऑनलाईन रिटेलर २०२० साली ३८६ बिलियन डॉलर चा टर्नओव्हर करून २१.३३ बिलियन निव्वळ नफा कमावते कारण दोघांच्या बीझिनेस मॉडेल मध्ये फरक आहे आणि तो टेक्नॉलॉजीचा सुद्धा आहे. २०१९ च्या शेवटाला ऍमेझॉनच्या वेबसाईटवर ६० कोटी ६ लाख एव्हडी विविध प्रोडक्ट विकायला आहेत आणि त्यांची एकत्रित विक्री ८७.४ बिलियन डॉलर (२०१९ - वॉलमार्ट ची १२९ बिलियन डॉलर) आहे. वॉलमार्ट आपल्या डिपार्टमेंटल दुकाना द्वारे फक्त ४ कोटी ६० लाख ७६ हजार एव्हडी प्रोडक्ट विकते. याच व्यवसायातील अलीबाबा एक्सप्रेसचे चिनी मालक जॅक मा सांगतात, “माझ्या वेबसाईट वर १ बिलियन डॉलर एव्हडी वाढीव विक्री तयार करायला जेवढे भांडवल ओतायला लागते त्याच्या ८ ते १० पट जास्त भांडवल वॉलमार्टला तेव्हडिच वाढीव विक्री तयार करायला लागेल. कारण त्यांना जागा, नोकर वर्ग, गोदाम, वगैरे सर्वच ठिकाणी पैसे ओतावे लागतात या उलट मला २ कॉम्प्युटर सर्व्हर ज्यादा लावले कि माझे अर्धे काम तेथेच होऊन जाते.” झोमॅटोचे सुरवातीचे गुंतवणूकदार सुद्धा जास्तकरून टेक्नॉलॉजी कंपन्या जसे कि इन्फो एज ( नौकरी.कॉम १८.६%), उबेर ( ९. १ %), अली पे सिंगापूर या ( ८. ३%) आणि आंट फायनांशियल्स ( ८.२ %) ह्या दोन्ही अलीबाबा डॉट कॉम च्या संलग्न कम्पन्या आहेत. कारण त्यांना टेक्नॉलॉजी ची ताकद माहित आहे. २०१० साली इन्फो एज ने झोमॅटो मध्ये लावलेले ४.७ करोड रुपयेची किंमत लिस्टिंग च्या दिवशी १५,००० कोटी झाली आहे. Madhav Bhole