७० तास काम?

७० तास काम? काल पदमविभूषण नारायण मूर्ती यांचा टी.वी. मोहनदास पै यांचे बरोबरचा एक सव्वाद यु ट्यूब वर ऐकायला मिळाला. मोहनदास पै यांनी प्रश्न विचारला नवीन प्रगतीशील देशांची प्रगती (उदा. चीन ) बघता भारताने त्या पातळीवर यायला काय प्रयत्न करायला हवेत. त्यावर त्यांनी उत्तर दिले १) देशातील नेत्यांनी ( त्यात कॉर्पोरेट नेते सुद्धा आले ) कथित भ्रस्टाचारावर पूर्ण नियंत्रण मिळवायला हवे २) ब्युरोक्रसी ने वेळकाढू पणाचे धोरण बाजूला ठेवून योग्य निर्णय योग्य वेळेत घेण्याची तयारी दाखवायला हवी आणि ३) भारत प्रगतीशील होण्यासाठी भारतातील तरुणांनी पश्चिमात्य देशातील लोकांचे अनुकरण करून आठवड्याला ७० तास काम करायला हवे. हा देश माझा आहे आणि त्या साठी झटायला मी तयार आहे हे वाटणे महत्वाचे आहे. जपान आणि जर्मनीतील नागरिकांनी दुसऱ्या महायुद्धा नंतर अशी धोरणे अवलंबल्यामुळे त्यांची प्रगती झाली. या त्यांच्या वाक्यामुळे बरीच तरुण मंडळी नाराज झाली. त्यांच्या मते वर्क लाईफ बॅलन्स असतो किं नाही? आम्ही काही गाढवासारखी ओझी वाहणारी गाढवं नाहीत. वरवर ही वाक्य जरी ऐकायला चांगली वाटली तरी यात खूप अर्थ दडला आहे. मला एकदा नारायण मूर्तीनीच मागे म्हटलेले वाक्य आठवते. ते म्हणतात जो माणूस ८ तासात आपले काम पूर्ण करू शकत नाही तो आकार्यक्षम. आता सांगा नक्की कसा विचार करायचा ते? या पैकी पहिल्या दोन मुद्यांनवर नवीन बोलण्यासाठी माझ्याकडे काही नाही कारण त्यावर माझ्याकडे काही समाधान (सोल्युशन ) नाही. तिसरा मुद्धा म्हणजे भारतातील तरुणांना असे का वाटते की जास्त काम करणे म्हणजे गाढवासारखे ओझे वहाणे? मुळात एखादे काम ओझे होते जेव्हा ते आपल्या आवडीचे नसते. जर एखादा विषय आपल्याला आवडला, तो आपली पॅशन बनला तर तरुण मंडळी रात्रंदिवस काम करायला तयार असतात. गड किल्यावर किंवा ट्रेकिंग ला जीवापाड मेहेनत करणारी मंडळी आपण बघतोच की?. अशा अनेक विषयात तरुण मंडळी काम करतात जे त्याना त्यांच्या आवडीचे वाटते. पण आपल्याकडची शिक्षण पद्धती, घरच्यांच्या आणि समाजाच्या आपल्या बद्दल असलेल्या अपेक्षा. नोकऱ्या आणि खाजगी नोकऱ्या या मध्ये असलेल्या मालकांच्या अपेक्षा तेथे सुरु असलेले हाजी हाजी कलचर. या सर्व गोष्टींचा तरुणांवर परिणाम होत असतो होत आहे. एकदा मिलिंद गुणाजीचे वडील भेटले होते. म्हणाले तो चांगला क्वालिफाईड इंजिनियर आहे पण आवड सर्व भटकंती आणि पर्यटनाची. वसंत वसंत लिमये सारखी मंडळी फेमस झाली ती कॉरपोरेट लीडर म्हणून नव्हे तर एक चांगले लेखक, गिर्या रोहक वगैरे वगैरे. डॉ. काशिनाथ घाणेकर, डॉ. लागू, डॉ. जब्बार पटेल अशी कितीतरी उदाहरणे देता येतील. आज आपण विध्यार्थ्याला सांगतो अभ्यास कर, अभ्यास कर पण शेवटी आरक्षणामुळे ९०% मार्क मिळवून सुद्धा मेडिकल ला ऍडमिन मिळत नसेल तर मुलांना साहजिकच निराश व्हायला होते. वेगवेगळ्या विषयातील अनेक इंजिनियर मंडळी चांगला पगार मिळतो म्हणून आय. टी. मध्ये स्विच होतात. पण मग शिक्षण, आवड आणि उत्पन्न याचा काहीही संबंध न राहायल्या मुळे तो तरुण पाट्या टाकण्याचेच काम करतो मग तो कशाला ७० तास काम करेल? याचे कारण भारतातील कंपन्या तरुणांना भरती करतात ते एक नोकर म्हणून. त्याना अ किंवा ब नोकरीं सोडून गेला म्हणून काही फरक पडत नाही. त्याच्या विद्वात्तेचा वापर एक सांगकाम्या म्हणून केला जातो. आपले ज्ञान दाखवण्याची संधी त्याला मिळायला हवी त्याचबरोबर तरुणांनी सुद्धा कंपनीमध्ये आपले अस्तित्व चांगल्या पद्धतीने दाखवून आपण कंपनीला कसे उपयोगी आहोत हे दाखवून देणे महत्वाचे आहे. दोघेही एकमेकावर अवलंबुन असतात पण तो विश्वास निर्माण करण्याची जबाबदारी दोघांवरही आहे तरच कंपनीची आणि व्यक्तीची प्रगती होईल. काही कम्पनिमध्ये अत्यंत कमी शिकलेला व्यक्ती सुद्धा आपल्या बुद्धिमत्तेच्या जोरावर पुढे आलेले दिसतात. पण सध्या डिग्री, कॉलेज ब्रँड यांचे दिवस असल्यामुळे बुद्धिमत्ता, कल्पकता, कंपनी सोबत असलेली निष्ठा याला किंमत कमी आहे. लोक एखादी लाईन किंवा विषय कमी दर्जाची किंवा हलकी ठरवतात, पण जर त्या लाईनबद्दल पूर्ण आणि सखोल माहिती असेल तर ती लाईन आपल्याला आयुष्यात नक्कीच तारून नेऊ शकते. अगदी उदाहरणच द्यायचे झाले तर केमिस्ट्री ह्या विषयाला भारतात म्हणावा तसा मान मिळत नाही परंतु केमिकलस हा इंडस्ट्रिज चा एक अविभाज्य भाग आहे. बालाजी केमिकल्स, विनती ऑरगॅनिक्स, घरडा केमिकलस, पीडिलाईट सारख्या कंपन्यानी अब्जो रुपयाचे व्यवसाय केले आहेत. एव्हडेच कशाला एस. एच. केळकर सारख्या फाईन केमिकल्स आणि पर्फ्यूमरी कंपन्या फ्रांस मधील अत्तर कंपन्याना टक्कर देत आहेत. अनेक विषयात अनेक काम बाकी आहे आणि जगाला चांगले पुरवठादार हवे आहेत. आपले डोळे उघडे ठेवायला हवेत. शेवटी सर्व प्रश्न येतो तो आपला जगण्याचा उद्देश काय? आपला ध्यास आणि ध्येय काय आहे? ते जर आपण लवकरात लवकर ओळखलेत तर आपण लवकर प्रगत व्हाल. योग्य आवड निर्माण करायला, त्या साठी मेहेनत घेतली, सखोल ज्ञान मिळवलेत तर ते आपल्याला ओझे वाटणार नाही. एक लक्षात घ्या मेहेनत घेऊन माणूस झीजत नाही पण मेहेनत आनंदाची असेल तर त्याचा सर्वांगीण फायदा होतो. ७० तास हा आकडा महत्वाचा नाही, तर तुम्ही किती वेळात काय परिणाम घडवून आणू शकता, त्याचा तुम्हाला आणि जगाला काय फायदा आहे ते जास्त महत्वाचे आहे. नवनवीन कल्पना करणे ज्याला आपण out of box thinking असे म्हणतो आणि त्या कशा अमलात आणता येतील याचा सखोल विचार करणे हा तरुणांच्या आयुष्याचा एक अविभाज्य भाग असला पाहिजे. ऍमेझॉन (जेफ बेझोज ), टेसला ( इलोन मस्क ), गुगल ( लॅरी पेज आणि सर्जी ब्रिन ), फेसबुक ( मार्क झुकरबर्ग), चॅट जिपिटी ( सॅम अल्टमन ) सारखी मंडळी काही स्वप्न बघू शकली. ती अस्तिवात आणण्याचे काम सुद्धा त्यांनी केले. त्यासाठी त्यांनी प्रचंड मेहेनत घेतली. आपल्या आयुष्याचे अगणित तास घालवले. अनेक रात्री खराब केल्या. आयुष्यातील चढ उतार पहिले. पण आज जगाला ते काही चांगले देत आहेत. पण आपल्या भारतात ते कलचर नाही. आपण "धोपट मार्ग सोडू नको" म्हणणाऱी मंडळी. आपल्याला पूर्वीपासूनच "अंथरूण पाहून पाय पसरावेत", किंवा "ठेविले अनंते तैसेचि रहावे चित्ती असावे समाधान" हे शिकवले पण त्याचा योग्य अर्थ आणि कोणत्या काळाला ह्या म्हणी लागू पडतात हे माहिती नसल्यामुळे गोंधळ होतो. भारतातील प्रतिथयश कंपन्या सुद्धा उत्पन्नाच्या २% चे वर रिसर्च आणि डेव्हलपमेंट वर खर्च करत नाहीत. भारताचा जिडीपी च्या सरासरी फक्त ०.६६% उत्पन्न आर अँड डी वर खर्च केले जाते जो आकडा जगात १.५% तर चीन २% खर्च करते. पेटंट च्या बाबतीत सुद्धा चीन (3.6 million), अमेरिका (3.3 million), जपान (2 million) तर भारत ( ५,८४,००० त्यातील निम्याहून अधिक २०१० नंतर ची ) असून पेटंट मध्ये भारताचा नंबर ५५ देशात ४२ वा लागतो. २०२२ साली भारताने सर्वात जास्त म्हणजे ६६,००० पेटंट फाईल केली जी २०२१ चे मानाने १३.६% जास्त झाली. त्यामुळे नारायण मूर्तिच्या उदगारांचा योग्य अर्थ लावून तरुणांनी आपली दिशा ठरवायला हवी. रखडत रखडत जगायचे की ताठ मानेने ते तुम्हीच ठरवायचे. माधव भोळे