रिडेव्हलपेंट आणि रिस्क:

रिडेव्हलपेंट आणि रिस्क:

काल रिडेव्हलपेंट ह्या विषयावर एकाशी बोलत होतों. तों म्हणाला बाकी सर्व ठीक आहे. कित्येक रिडेव्हलपेंट चांगल्या झाल्या तर कित्येक रिडेव्हलपेंट रखडल्या, कित्येक बिल्डर पळून गेले. आपले काय होणार याची कोणी गॅरंटी देऊ शकेल का?

मीं म्हटले आयुष्यातील इतर रिस्क प्रमाणेच ही सुद्धा एक रिस्कच असते, पण ती घेण्यापूर्वी आपण  शक्य असेल तेव्हडी जास्तीजास्त काळजी, अग्रीमेंट मधील डिटेल्स, कायदेशीर आणि आर्थिक सल्ले, बिल्डर चा पूर्व रेकॉर्ड सर्व तपासून बघण्याचा प्रयत्न करतो परंतु गॅरंटी कसलीच देऊ शकत नाही. प्रिकॉशन घेणे आपले कर्तव्य आहे. म्हणून रिस्क घ्यायचीच नाही असे आपण म्हणू शकत नाही. 

आयष्यात आपल्याला वेळोवेळी रिस्क घ्यायला लागते. रस्त्यावर अनेक अपघात होत असतात म्हणून आपण चालायचे किंवा गाडी चालवायचे किंवा रिक्षा / बस / विमानामध्ये बसायचे सोडून देतो का? 

ज्या वेळी आपण जन्माला आलो, त्याचवेळी आपल्या आईवडिलांनी रिस्क घेतली होती आणि त्यात आपल्या आईचा वाटा जास्त होता. म्हणून तर आपल्याला हे सुंदर जग बघायला मिळाले. 

रिस्क ही आपल्या जन्माच्या आधी पासून सुरू झालेली गोष्ट आहे मग कशाला घाबरायचे? रिडेव्हलपेंट म्हणजे एक पुनर्जन्मच असतो हे खरे आहे.

चांगले चिंतले की चांगले होते.

माधव भोळे 

देवरुखे ब्रँड (स्वयंपाक / रेस्टॉरंट इंडस्ट्रि)

 स्वयंपाक करण्यावरून, फेसबुकवर एक पोस्ट आली होती त्यावर आपले देवरुखे बांधव तावातावने लिहीत होते, त्यावर मीं लिहिलेले उत्तर:

 देवरुखे ब्राह्मण चांगला स्वयंपाक करतात हे सर्वांना माहिती आहे. पु. ल. आणि प्रबोधनकार ठाकरे यांनी सखुबाईची खानावळ, वीरकर आहार भवन आणि इतर देवरुखे खानावळी बद्दल पोट भरून कौतुक आपल्या साहित्यात केले आहेच. परंतु जसे मामा काणे, प्रकाश, छाया रेस्टॉरंट, तृप्ती कॅटरर्स यांच्या वारसांनी आपला झेंडा ३/४ पिढ्या कायम ठेवला तसा माधवश्रम, वीरकर आहार भवन, भागवत खानावळ, कुळकर्णी आहार भवन ( सेनाभवन दादर ), कुळकर्णी हॉटेल ( २ हत्ती, इम्पिरियल सिनेमा समोर, ग्रांट रोड) सारख्या मंडळींच्या पुढच्या पिढीने ते केले नाही. 

नाही म्हणायला दत्त स्नॅक्स (रामकृष्ण काळे आणि आता राहुल काळे ), विसावा, पनवेल ( निमकर ), सुधागड वैभव, पाली ( विजय मुळे ), दत्त कृपा कार्यालय जाकादेवी ( संजय काळे ), मामा निमकर कार्यालय, डोंबिवली सारखी मोजकी मंडळी या व्यवसायात अजून टिकून आहेत. वीरकर आहार भवन च्या कै. नरहर गंगाधर वीरकरांनी तर हॉटेल मॅनेजमेंट वर दोन पुस्तके सुद्धा लिहिली होती असे म्हणतात. पण आता देवरुखे शान असलेले पदार्थ त्यात मिळत नाहीत. भरली तोंडली, मसाले भात, खारोणी, पंचामृत, भाजाणीचे वडे, कांदा भुजणे इत्यादी मराठमोळे ब्राह्मणी पदार्थ देणारे देवरुख्यांचे एकही हॉटेल सध्या मुंबई पुण्यात नाही असे वाटते. पूर्वी गिरगांवात प्रभाकर वीरकर व्यवस्थापक असलेले क्षुधा शांती भवन हॉटेल मध्ये पावट्याची उसळ आणि आमटी पार्सल घेऊन जायला लाईन लागायची. डबा डबा भरुन आमटी नेणारी गिर्हाईक मीं बघितली आहेत.

मीं सांगतो, अजूनही रेस्टॉरंट व्यवसायात देवरुखे ब्रँड बनवायला खूप स्कोप आहे. पण मेनू स्पेशल हवा. त्यावर देवरुखे चावीची छाप हवी. जसे नाटक कार सुधीर भट यांचा मुलगा संदेश सुधीर भटने कारवारचे मासे पदार्थ ( लोकांना सी फूड पटकन कळते ) बनवणारे रेस्टॉरंट काढले आणि बघता बघता त्याच्या ९ शाखा झाल्या तसे देवरुखे ब्रँड व्हायला वेळ लागणार नाही. शेवटी रेस्टॉरंट ब्रँड म्हटला की त्यात USP ( unique selling proposition ), hotel ambiance, तत्पर आणि विनम्र सेवा, योग्य दर, सातत्य, आणि चव यां महत्वाच्या गोष्टी हव्यात मग तुमचे रेस्टॉरंट जऱी एका कोपऱ्यात असले तरी रिकामे राहणार नाही.

माधव भोळे 

परिस आणि संन्यासी

परिस आणि संन्यासी

खेत्री ही राजस्थान मधील झूनहून जिल्ह्यातील एक जहागीरदाऱी होती. खेत्रीचे महाराज अजित सिंग, स्वामी विवेकानंदाचे शिष्य होते. नरेंद्र दत्त यांना विवेकानंद हे नांव महाराज अजित सिंग यांनीच दिले होते. विवेकी बुद्धिमत्ता असलेला आनंदी (व्यक्ती) म्हणजे विवेकानंद. 

विवेकानंद अमेरिकेला जाणार, पहिला भारतीय संत अमेरिकेला जाणार म्हणून अजित सिंग खूप आनंदात होते. त्यांनी स्वामींजीं साठी मेजवानी ठेवली. त्याबरोबर त्यांच्या नेहमीच्या पद्धतीने नाच गाणे ठेवले होते. त्यांच्या लक्षातच आले नाही की मेजवानी स्वामींजीं साठी आहे. शेवटी महाराज ते महाराजच. 

त्यांनी त्याकाळची प्रसिद्ध नृत्यांगना दरबारात नाच गाण्यासाठी बोलावली होती. स्वामीजीना सुद्धा नाचगाण्याच्या कार्यक्रमासाठी बोलावले होते पण सन्यासी अशा कार्यक्रमामध्ये भाग घेऊ शकत नाहीत असा स्वामीजींनी उलट निरोप पाठवला होता. 

ईथे स्वामींजीं समोर गायचे म्हणून ती नृत्यगना संत कबीर, संत मीराबाई, सूरदास, नरसिं मेहता अशी अनेक संतांची भजने पाठ करून आली होती. कोणा संता समोर गायची तिची पहिलीच वेळ होती. ज्यावेळी तिला कळले की स्वामीजी कार्यक्रमाला हजर राहणार नाहीत त्यावेळी ती नाराज झाली. तिचे मन खट्टू झाले. 

मग तिने संत सूरदास यांचे भजन गायला सुरवात केली.

"एक लोहा पूजा मे राखत,

एक घर बधिक परो ।

सो दुविधा पारस नहीं देखत,

कंचन करत खरो ॥

प्रभुजी मोरे अवगुण चित ना धरो..

प्रभुजी मोरे अवगुण चित ना धरो,

समदर्शी प्रभु नाम तिहारो,

चाहो तो पार करो ।

एक नदिया एक नाल कहावत,

मैलो नीर भरो ।

जब मिलिके दोऊ एक बरन भये,

सुरसरी नाम परो॥

प्रभुजी मोरे अवगुण चित ना धरो..

प्रभुजी मोरे अवगुण चित ना धरो,

समदर्शी प्रभु नाम तिहारो,

चाहो तो पार करो ।"

( अर्थ: हे प्रभू तू समदर्शी आहेस. तू कोणामध्ये भेदभाव करीत नाहीस. माझ्या अवगुणाकडे नको बघूस. एक लोखंडाचा तुकडा देवघरात असतो ज्याची पूजा करतात आणि एक लोखंडाची सूरी असते, जीं खाटीक जनावरे कापायला वापरतो. पण परिस स्पर्श झाल्यावर दोन्ही सोन्याची होतात. तू माझ्या अवगुणा कडे बघू नकोस. तू भेदभाव करीत नाहीस. तू समदर्शी आहेस. तू मला यां भव सागरातून पार कर.

एक पाण्याचा थेंब पवित्र यमुनेमध्ये असतो तर एक पाण्याचा थेंब घाण वाहणाऱ्या नाल्या मध्ये असतो. पण दोन्ही थेंब गंगेत पडल्यावर पवित्रच होतात. तू माझ्या अवगुणा कडे बघू नकोस. तू भेदभाव करीत नाहीस. तू समदर्शी आहेस. तू मला यां भव सागरातून पार कर.) 

गाता गाता तिचे डोळे भरून आले. ते आर्त स्वर स्वामींजींच्या खोली पर्यंत पोहोचले आणि त्यांना अचानक यां सर्वांचा अर्थ उमगला. ते आपल्या खोली बाहेर येऊन कार्यक्रमात सामील झाले. त्यांनी महाराजांची आणि त्या नृत्यागनेची माफी मागितली. त्यांनी सांगितले मीं चुकलो. सन्याश्याने असा विचार करायला नको होता. जर मीं खरा संन्यासी असेन तर समोरची व्यक्ती कोण आहे याचा माझ्यावर काही परिणाम होता कामां नये. माझ्या वासना जागृत व्हायचे काही कारण नाही. अजूनही मीं कच्चाच आहे असे वाटते. आज तुझ्या मुळे मला संन्यासी पदाचा खरा अर्थ कळला.

माधव भोळे 

पुत्र व्हावा ऐसा गुंडा, ज्याचा तिन्ही लोकी झेंडा.

 पुत्र व्हावा ऐसा गुंडा, ज्याचा तिन्ही लोकी झेंडा.

जगद्गुरू संत तुकाराम महाराज यांनी ही उक्ती म्हटल्याचे अनेकांना माहिती असेलच. आज ही उक्ती ईथे लिहिण्याचे विशेष कारण आहे म्हणजे गुगल ह्या इंटरनेट सर्च इंजिनचा व्यवसाय करणाऱ्या जागतिक सॉफ्टवेअर कंपनी बद्दल अमेरिकन न्याय पालिके बद्दलचे मत.

गुगल हे नांव अमेरिकेतच काय पण भारतासारख्या खंडप्राय देशापासून ते अगदी आफ्रिकेतील अति मागासलेल्या देशात सुप्रसिद्ध आहे. अगदी म्हाताऱ्या कोताऱ्यांपासून ते शेमड्या मुलाला जरी एखादा कठीण प्रश्न विचारला तरी ती मंडळी म्हणतात गुगल कर म्हणजे गुगल वर शोध. होय, हीच प्रसिद्धी आणि हाच लोकांचा लळा अमेरिकन न्याय पालिकेच्या डोळ्यात खूपत आहे. विशेष म्हणजे  हे लोकोपयोगी काम गुगल सुरवातीपासून मोफत करत आहे. "बहुजन हिताय, बहुजन सुखाय", हे तत्व ठेवून गुगल हे काम ( निस्वार्थी पणे ?? गुगल त्या बदल्यात तुम्हांला जाहिराती दाखवते आणि आपल्या मेहेंनतीचे पैसे जाहिरातदारांकडुन वसुल करते ) करत आहे. पण ते अमेरिकेन न्यायपालिकेला मान्य नाही!!

अमेरिकन स्टॅटिस्टिक्स प्रमाणे जगातील ९०% इंटरनेट सर्च हा गुगलच्या क्रोम ह्या ब्राऊजर मधून किंवा अँड्रॉइड ह्या मोबाईल ऑपेरेटिंग सिस्टिम मधून होतो. आणि त्यामुळे गुगल ने इंटरनेट सर्च मार्केट मध्ये एक अघोषित एकाधिकरशाही (मोनोपोली )  तयार केली आहे आणि त्यासाठी त्याला भोगावे लागणार आहे. गुगलची ही मोनोपोली तोडायचा विचार अमेरिकन न्याय पालिका करत आहे. 

आता अमेरिकेसारख्या फ्री मार्केट मध्ये जों जास्त सक्षम तों जास्त चांगला व्यवसाय करेल हे तत्व मान्य असताना अमेरिकन न्याय पालिका असा विचार का करते हे कोडेच आहे? 

खरे म्हटले तर बिंग, याहू, बायडू यां सारखी काही प्रसिद्ध सर्च इंजिन असताना लोक गुगलवरच सर्च का करतात तर त्यांना पाहिजे असलेली योग्य माहिती त्यांना योग्य फॉरमॅट मध्ये योग्य पद्धतीने मिळते म्हणून. ज्याला फोनेटीक म्हणजे सारख्या उच्चाराचे, सिमँटिक म्हणजे सारख्या अर्थाचे किंवा सारख्या गरभीर्थाताचे शब्द तसेच योग्य तेथे योग्य वाक्प्रचार इत्यादी गोष्टी सुद्धा त्या मुळं सर्चच्या बरोबर दाखवतात जेणेकरून जर तुमच्या मनात काही वेगळे साधर्म्या असलेले शोधायचे असेल पण तुम्ही चुकीचे शोधत असाल तर तों तुम्हांला दिशा दर्शक शोध करून देतो. माणसाच्या मनाचा ठाव घेणारा हा सर्च तुम्हाला भावत असल्यामुळे तुम्ही सर्च म्हटले की गुगल हे नांव आपोआप डोक्यात फिट बसलेले असते. कोठे जायचे असले की आपण गुगल मॅप वापरतो. कॉन्फरस कॉल करायचा असेल तर गुगल मीट वापरतो. एकेकाळी गुगल चॅट ने सुद्धा आपल्याला साथ दिली आहे. अशी अनेक प्रॉडक्ट आहेत जीं गुगलने तयार केली आहे.

आता आपल्या प्रॉडक्ट आणि सर्व्हिसेस एव्हडी ताकदवान बनवल्यामुळे स्पर्धेकांना त्यांच्यासमोर टिकता येत नाही यात गुगल चा काय दोष? 

अशीच गोष्ट चीनमधील जॅक मा नावाच्या उद्योगपतीची झाली. अलीबाबा ह्या ई कॉमर्स कंपनीने चीन आणि जगभर आपला पसारा एव्हडा वाढवला की चिनच्या एक्स्पोर्ट मध्ये त्याचा मोठा वाटा निर्माण झाला. शिवाय यां एक्स्पोर्ट्सर ना मदत करण्यासाठी आणि अन्य ग्राहकांच्या मदतीला त्याने आंट फायनानशियल नावाची कंपनी काढली. तिचा पसारा एव्हडा वाढला की जॅक मा हा चिनच्या राज्यकर्त्यांना एक जोखीम ( threat ) वाटू लागला. आणि चीन ने जॅक मा चे पंख कापायला सुरवात केली. त्यांनी आन्ट फायनानशियल च्या पब्लिक इस्यू वर बंदी आणली आणि त्याची कंपनी जास्तीतजास्त कशी अडचणीत आणता येईल यांसाठी बंधने टाकली. शेवटी जॅक मा चीन सोडून बाहेर राहू लागला.

सांगण्याचे तात्पर्य एव्हडेच की जे काम कराल ते एव्हडे मोठे करा की सत्ताधारी डळमळू लागतील.!

माधव भोळे

भांगेतील तुळस, पद्मविभूषण श्री. रतन नवल टाटा.

 भांगेतील तुळस, पद्मविभूषण श्री. रतन नवल टाटा.

काल रात्री श्री रतन नवल टाटा यांचे वयाच्या ८६ व्या वर्षी दुःखद निधन झाल्यानंतर सोशल मीडियावर शोकसंदेश, त्यांच्याबद्दलच्या आठवणी आणि बरेच काही लिहून आले. अर्थात त्यांच्याबद्दल जनतेमध्ये असलेला जिव्हाळाच, लोकांच्या प्रतिक्रियांमधून दिसून आला. सर्वसामान्य मंडळींना रतन टाटा एक उद्योगपती, टाटा ग्रुपची होल्डिंग कंपनी टाटा सन्सचे भूतपूर्व अध्यक्ष आणि टाटा ट्रस्टचे अध्यक्ष म्हणून त्यांची ओळख आहे. 

टाटा ग्रुपचे ६६% शेयर्स सर दोराबजी टाटा ट्रस्ट आणि सर रतन जमशेटजी टाटा ट्रस्ट ( हे रतन टाटा, संस्थापक जमशेटजी टाटा यांचे सुपुत्र जे रतन नवल टाटा यांच्यापेक्षा भिन्न आहेत ) यांच्या मालकीचे असल्यामुळे टाटा ग्रुपच्या डीव्हीडनड पैकी ६६% डीव्हीडनड यां दोन्ही ट्रस्ट ना जातो. या दोन ट्रस्ट मार्फत केलेली धर्मादाय सेवा, अनेक लोकांना परिचीत आहे. या ट्रस्ट तर्फे दिल्या जाणाऱ्या शैक्षणिक शिष्यवृत्ती, शिक्षण विकासासाठी त्यांनी केलेली कामे तसेच वैद्यकीय क्षेत्रातील कॅन्सर सारख्या दुर्धर रोगावर काम करणाऱ्या टाटा मेमोरियल हॉस्पिटल बद्दल अनेकांना माहिती आहे.समाजातील वाईट चालीरीती दूर व्हाव्यात, त्यांना अज्ञानाकडून ज्ञानाकडे वळवण्यात, त्यांची गरिबी दूर करण्यात टाटा इन्स्टिटयूट ऑफ सोशल सायन्सेस ह्या संस्थेची भरीव कामगिरी आहे तर इंडियन इन्स्टिटयूट ऑफ सायन्स बंगलोर, टाटा इन्स्टिटयूट ऑफिस फ़ंडमेंटल रिसर्च सारख्या संस्थांच्या मुळे वैज्ञानिक संशोधनामध्ये भारताचे विशेष स्थान निर्माण करण्यात यां ट्रस्टचा मोठा सहभाग आहे. अर्थात हे सर्व काही एकट्या रतन टाटानी केलेले नाही परंतु टाटा परिवाराने केलेल्या अशा लोक कल्याणकारी योजनाना आर्थिक बळ देण्यासाठी त्यांनी आपल्या व्यवसायिक कौशल्याने टाटा ग्रुपचा पसारा जगभर वाढवला. त्याचे श्रेय त्यांना नक्कीच जाते.

१९९१ साली टाटा ग्रुपचे भूतपूर्व मुख्य जे. आर. डी. टाटा निवृत्त झाले त्यावेळी टाटा ग्रुपची वार्षिक उलाढाल फक्त ४ बिलीयन डॉलर्स होती. त्यानंतर रतन टाटा त्या समूहाचे सर्वेसर्वा झाले आणि २०१२ म्हणजे २१ वर्षानंतर ते निवृत्त होताना ती १०० बिलीयन वर जाऊन पोहोचली. आज २०२३-२४ मध्ये ती १६५ बिलीयन वर जाऊन पोहोचली आहे. यामध्ये रतन टाटा यांची दूरदृष्टी, संस्कारीत व्यवसाय करण्याचा आग्रह आणि टाटा ग्रुपला जागतिक स्पर्धेमध्ये अग्रेसर ठेवण्याची धडपड दिसून येते.

भ्रष्टाचाराने पोखरलेल्या भारतासारख्या देशात भ्रष्टाचार विना व्यवसाय करायचा म्हणजे एक दिव्यच आहे. गेले कित्येक वर्ष टाटा ग्रुप हे करत आहे आणि तीच परंपरा रतन टाटा यांनी पाळली आहे. 

अपेक्षेप्रमाणे प्रगती न झाल्यामुळे टाटा डोकोमो कंपनीमधील मधील डोकोमो ह्या जपानी भागीदाराने अंग काढून घेतल्यानंतर कारभार बंद झाल्यानंतर करारा प्रमाणे देय असलेली १.२६ बिलीयन डॉलर्स ची रक्कम, टाटा टेली सर्व्हिसेस ही कंपनी तोट्यात असताना सुद्धा, आपल्या कंपनीमधील काही अत्युच्च अधिकाऱ्यांचा विरोध असताना सुद्धा टाटा ग्रुपने डोकोमो ला दिली. त्यांच्या मते करार म्हणजे करार आणि प्रॉमिस म्हणजे प्रॉमिस. टाटा हा एक नांव नसून एक विश्वास आहे हे त्यांनी जगाला दाखवून दिले. 

अर्थात हे सर्व करत असताना काही चुका झाल्या असे टिकाकारांचे म्हणणे आहे. कोरस स्टील( यु के ) आणि जग्वार, युरोप चे अधिग्रहण करताना त्यांचे मूल्यमापन आणि त्या त्या कंपन्याची वेगवेगळी देणी याचा विचार करता दिलेल्या रकमा काही प्रमाणात जास्त होत्या किंवा त्या त्या जोखीमांचे आणि संधीचे योग्य मूल्यमापन झाले नाही असे आर्थिक सल्लगार म्हणतात. पण ह्या गोष्टी होतच असतात. ह्या दोन्ही कंपन्या विकत घेताना टाटा स्टील आणि टाटा मोटर्स यांचे जगाच्या पटलावरील विस्तारिकरण हा त्यांचा मुख्य उद्धेश होता. तों साध्य करण्यात काही प्रमाणात का होईना त्यांना यश मिळाले. एक लक्षात घ्यायला हवे, जों परीक्षेला बसतो तोच नापास होण्याची शक्यता असते आणि रतन टाटा यांनी अशा अनेक परीक्षा पास केल्या आहेत. 

त्यांच्या टाटा सन्स मधील निवृत्ती नंतर त्यांनी आपले सर्व लक्ष लोक कल्याण, तरुणांना संधी देणे, त्यांच्या स्टार्टअप व्यवसायात गुंतवणे जेणेकरून त्यांना त्याचा आधार मिळेल. यां वेळी सुद्धा त्यांनी फायद्याचा विचार न करता जे व्यवसाय लोकोपयोगी आहेत त्यांना त्यांनी प्रोत्साहन दिले. अर्जुन देशपांडे ह्या अतिशय तरुण मुलाने स्थापन केलेल्या "जनरिक आधार" ह्या जनरिक मेडिसिन च्या औषध व्यापारला प्रोत्साहन देण्यासाठी त्याच्या बरोबर भागीदारी केली जेणेकरून औषधे स्वस्त मिळतील. तर श्रीकांत बोल्ला ह्या जन्मता: अंध असलेल्या व्यक्तीच्या "बोल्ला इंडस्ट्रिज" ह्या स्टार्टप मध्ये भागीदारी घेतली जे पर्यावरण पूरक डिश आणि कंटलरी बनवतात आणि त्यासाठी दिव्यांग मंडळींना रोजगार देतात. अशा अनेक स्टार्टप मध्ये त्यानी व्यक्तिशः भागीदारी केली आहे.

एक प्रचंड यशस्वी व्यवसायिक असून सुद्धा लोकांच्या भावनांचा विचार करणारा, आपल्या संपतीचे प्रदर्शन न करणारा, अतिशय साधी राहणी आणि उच्च विचारसरणी असलेले रतन टाटा म्हणजे भांगेतील तुळसच म्हणायला हवे. 

त्यांना माझा नम्रता पूर्वक नमस्कार. ईश्वर त्यांच्या आत्म्यास सदगती देवो ही प्रार्थना.

माधव भोळे 

लाडाखी ड्रायव्हर्स आणि देशसेवा

 Translated from English to Marathi for public purpose.

कोणीतरी आपल्या कुटुंबासह आठवडाभर लडाखला गेले होते. त्याच्या स्थानिक ड्रायव्हरचे नाव जिग्मेट हा 28 वर्षीय तरुण होता. जिग्मेटच्या कुटुंबात त्याचे आई-वडील, पत्नी आणि दोन तरुण मुली आहेत. त्यांनी लिहिलेली ही पोस्ट :

प्रवासादरम्यान, हिमालयाच्या दऱ्यामध्ये मी जिग्मेटशी हे संभाषण केले:

प्रशांत -: "लडाखमधला टूरिस्ट सीझन या वीकेंडला संपणार आहे. नेपाळी कामगारांप्रमाणे तुम्ही गोव्याला जाण्याचा विचार करत आहात का?"

जिग्मेट -: "नाही, मी स्थानिक लद्दाखी आहे, त्यामुळे हिवाळ्यात कुठेही जाणार नाही." "

प्रशांत -: "पुढील एप्रिलपर्यंत सहा महिने?"

जिग्मेट -: "माझ्याकडे एक पर्याय आहे. मी सियाचीनला जाऊ शकतो."

प्रशांत -: "सियाचीन? तिथे काय करणार?"

जिग्मेट -: "भारतीय सैन्यासाठी लोडरचे काम"

प्रशांत -: "तुम्ही भारतीय सैन्यात सैनिक म्हणून रुजू व्हाल असे म्हणायचे आहे का?"

जिग्मेट -: "नाही, मी सैन्यात भरती होण्याची वयोमर्यादा ओलांडली आहे. ही भारतीय सैन्यात कंत्राटी नोकरी आहे. मी आणि माझे काही मित्र, जे ड्रायव्हर आहेत, सियाचीन बेस कॅम्पपर्यंत 265 किमीचा प्रवास करू. आम्ही या कामासाठी योग्य आहोत की नाही हे पाहण्यासाठी तिथे आमची वैद्यकीय तपासणी होईल.  लष्कर आम्हाला गणवेश, बूट, गरम कपडे, हेल्मेट इत्यादी देईल. सियाचीनला जाण्यासाठी आम्हाला 15 दिवस चालत जावे लागेल तेथे आम्ही तीन महिने काम करू.

प्रशांत -: "एवढ्या उंचावर जिथे ऑक्सिजनची कमतरता आहे तिथे तू सामान कसे उचलतोस?" "

जिग्मेट -: "आम्ही जास्तीत जास्त 15 किलो वजन उचलतो आणि दिवसा जास्तीत जास्त 2 तास काम करतो." बाकी वेळ आराम करतों. "

मी: "तुझे काम काय आहे?"

जिग्मेट: "लोडर - एका पोस्टवरून दुसऱ्या पोस्टवर पुरवठा वाहून नेणे. सर्व पुरवठा एअरड्रॉप केला जातो; आम्ही ते पोस्टवर वितरित करतो."

मी: "लष्कर खेचर किंवा वाहने का वापरत नाही?"

जिग्मेट: "सियाचीन एक हिमनदी आहे; ट्रक चालणार नाहीत. बर्फाच्या स्कूटर खूप आवाज करतात, शत्रूचे लक्ष वेधून घेतात. आम्ही शांतपणे, सहसा पहाटे 2 वाजता टॉर्चशिवाय काम करतो. -50 डिग्री सेल्सियस तापमान आणि 18,875 फूट उंचीवर कोणताही प्राणी जगू शकत नाही ."

प्रशांत -: "हे काम तर खूप धोकादायक आहे!"

जिग्मेट -: "माझे बरेच मित्र तिथे मेले. काही खूप खोल दरीत कोसळले. काही शत्रूच्या गोळ्यांनी मारले गेले. सियाचीनमधील सर्वात मोठा धोका म्हणजे हिमबाधा, पण आम्हाला त्याची सवय आहे. आम्हाला सर्व खर्चासहित दरमहा 18,000 रुपये दिले जातात. आम्ही तीन महिन्यांत सुमारे 50,000 रुपये वाचवू शकतो, माझ्या कुटुंबासाठी, माझ्या मुलींच्या शिक्षणासाठी आणि शेवटी, मला वाटते की मी माझ्या देशाची सेवा करत आहे.

हे संभाषण आपल्याला जीवन आणि पैशाचे मूल्य समजण्यास मदत करते. ही कथा तुमच्या मुलांसोबत नक्की शेअर करा जेणेकरून त्यांना कष्टाने कमावलेल्या पैशाचे महत्त्व समजेल.

माधव भोळे 

सौजन्य पोस्ट

अखेर मराठी भाषेला अभिजात दर्जा मिळाला!!

अखेर मराठी भाषेला अभिजात दर्जा मिळाला!!

माझ्या मराठीचा बोल कौतुके।
परि अमृताते हि पैजा जिंके।
ऐसी अक्षरे रसिके।मेळवीन।।१४।।
(ज्ञानेश्वरी अध्याय सहावा.)

मराठी भाषेला अभिजात भाषेचा दर्जा मिळण्यासाठी महाराष्ट्र सरकारने प्राध्यापक रंगनाथ पठारे यांच्या नेतृत्वाखाली एक समिती नेमून ५०० पानांचा अहवाल केंद्र सरकारकडे दिनांक १६.११.२०१३ रोजी सादर केला होता. ३ ऑक्टोबर २०२४ रोजी केंद्र सरकारने मराठी भाषेला अभिजित भाषेचा दर्जा देण्याचा निर्णय घेतला. यासाठी प्रयत्न करणाऱ्या सर्व तज्ञ, रसिक, जाणकार, आशावादी मंडळीचे मनःपूर्वक आभार.

अभिजात भाषा हा वैशिष्ट्यपूर्ण भाषेला भारत सरकारद्वारे दिला जाणारा एक दर्जा आहे. केंद्र सरकारने अभिजात भाषेचे निकष खालिलप्रमाणे ठरवलेले आहेत.

१. भाषा प्राचीन आणि साहित्य श्रेष्ठ असावे
२. भाषेचे वय दीड ते अडीच हजार वर्षांचे असावे
३. भाषेला स्वतःचे स्वयंभूपण असावेत
४. प्राचीन भाषा आणि तिचे आधुनिक रूप यांचा गाभा कायम असावा.

हा दर्जा ज्या भाषांना दिला जातो त्या भाषेच्या सर्वांगीण विकासासाठी केंद्र सरकारकडून त्या-त्या राज्याला भरीव अनुदान मिळते.
भारत सरकारने आतापर्यंत तमिळ, संस्कृत, तेलुगु, कन्नड, मल्याळम, मराठी, बंगाली, पाली, प्राकृत आणि ओडिआ या दहा भाषांना हा अभिजात भाषेचा दर्जा दिला आहे.

यां विषयावर तावातावाने बोलणाऱ्या, त्यासाठी केंद्र सरकारला शाल जोडीतले मारणाऱ्या सर्वांची आता तरी बोलती बंद होईल ही अपेक्षा.

माधव भोळे

बोहरीण अर्थात वस्त्रदान!

एक पोस्ट गेले काही दिवस फेसबुकवर फिरत होती की भारतातील आणि अर्थात जगातील श्रीमंत आणि गरीब यातील दरी दिवसेंदिवस वाढतच आहे. कॅपिटालिजम असून दे, सोशियलिजम असून दे किंवा कम्युनिजम असून दे, अजून गरिबीचा पूर्ण नायनाट यां जगातून झालेला नाही. एका बाजूला लोक आय फोन लाँच, कोल्ड प्ले सारख्या महागड्या इव्हेंट्स वर लाखो रुपये खर्च करत असताना दुसरीकडे लोकांना मूलभूत गरजांची वनवा आहे. यां परिस्थितीवर आपण मात करू शकत नाही पण गरिबांचा त्रास आणि दुःख आपण काही प्रमाणात नक्कीच हलके करू शकतो.

माणसाच्या मूलभूत गरजा, अन्न, वस्त्र आणि निवारा यां आहेत. पितृपक्षाच्या पावन पर्वात आपण आपल्या पित्रांना जेवू घालतो आणि त्यांचे आशीर्वाद घेतो, जर पिंडदान केले तर पिंडावर लोकरीचा धागा ठेवतो. हा लोकरीचा धागा म्हणजे त्यांना थंडी वाजू नये म्हणून ठवतो. अर्थात हे सर्व प्रतिकात्मक असते. 

पितृपक्षात अथवा एरवी धर्म करताना अनेक लोक अन्नदानाबरोबरच वस्त्र दानाला सुद्धा महत्व देतात. पण आता प्रश्न पडतो की वस्त्रदान कोठे करावे?

अनेक मंडळी दरवर्षी अनाथाश्रम किंवा वृद्धाश्रमात जाऊन कपडे दान करतात पण आपण वापरलेले कपडे तेथे दान करणे आपल्याला योग्य वाटत नाही. पण प्रत्येकाच्या घरात वापरलेले, आखूड होणारे, रंग आवडला नाही म्हणून बाजूला पडलेले असे अनेक कपडे असतात. साधारण पणे जों कपडा आपण गेल्या ३ ते ५ वर्षात वापरलेला नाही तों आपण जुना म्हणून बाजूला ठेवतो आणि तों आपल्या कपाटात असाच पडून राहतो. 

अनेक वेळा पूर वगैरे आल्यावर आपण तसे कपडे दान करतो पण असे नेहमीच होत नाही. एका बाजूला आपण जागा कमी पडते म्हणून त्रासलेले असतो आणि दुसऱ्या बाजूला आपण संचय वाढवत असतो. 

एकदिवस सकाळी आठवडा बाजारातून जात असताना एका बाजूला नवनवीन वस्तूंची खरेदी विक्री चालू होती तर एका गल्लीमध्ये जुन्या कपड्यांचा व्यापार करण्यासाठी लाईनीने कमीतकमी ७० / ८० बोहरणी किंवा तत्सम बायका आपापल्याकडे असलेले जुन्या कपड्यांची बोचकी घेऊन बसल्या होत्या. अनेक कपडे वर्गवारी करून लावून ठेवले होते. वेगवेगळे गरीब मंडळी जसे की झाडूवाले, मजूर, कामगार मंडळी कामावर जाण्यापूर्वी तेथे येऊन आपापल्या मापाचे, आपल्या आवडीच्या रंगाचे, आपल्याला पाहिजे ते कपडे, घासाघिस करून विकत घेत होते. मनात म्हटले बघा किती गरज आहे यां सर्वांची?. आपण सुस्थितीत असतो म्हणून आपल्याला दुसऱ्यांच्या अडचणी कळत नाहीत पण येथील जुना बाजार बघितला मग लख्ख प्रकाश पडतो. 

सर्वसाधारण सुस्थितीतील स्त्री च्या कपाटात १५० ते २०० साड्या किंवा ड्रेस यांचे कोंबिनेशन असते. हे सर्व कपडे थोडेच वापरले जातात? अर्थात त्यामानाने पुरुषांकडे ठराविकच कपडे असतात. ( अपवाद सर्वत्र आहेतच). मग यातील काही साड्या किंवा ड्रेस किंवा लहान मुलांचे आखूड ड्रेस किंवा पुरुषांचे न वापरले जाणारे कपडे जर आपण बोहोरणीना दिले आणि ते त्यांच्यामार्फत यां गोरगरिबांपर्यंत पोचले तरी चांगलेच आहे. भले बोहोरीण चार पैसे कमावून दे, आपल्यासाठी ती गरीब आणि आपल्यामधील देवाने पाठवलेला एक दुवा आहे असे समजायला हवे. शेवटी कोणत्याही वस्तूचा उपयोग होत नसेल तर काय अर्थ? 

साचवलेली कोणतीही वस्तू मग ते पाणी असो, अन्न असो की कपडा असो, तों काही दिवसांनी निरूपयोगीच होतो. मग संचय गरजेपुरातच असावा.!!

बघा हा विचार तुम्हांला पटतो का?

माधव भोळे