माझे मत : स्त्री मुक्ती संघटना, समान हक्क आणि समान वागणूक

माझे मत : स्त्री मुक्ती संघटना, समान हक्क आणि समान वागणूक

थोडासा विवादास्पद विषय लिहिण्यास घेण्यापूर्वी माझे मत कोणाला पटले नसेल तर त्यांची आधीच माफी मागून विषयाला सुरवात करतो.

सध्या भारतात विशेषतः महाराष्ट्रात स्त्री समान हक्क आणि समान वागणूक या विषयावर जोरदार मंथन सुरु आहे आणि त्या साठी पोलिस आणि न्यायपालिकेचा आधार घेऊन परंपरांवर आघात करण्याचा जोरदार प्रयत्न चालू आहे.  प्रथम या तथाकथित पुरोगामी मंडळीना आम्हाला आठवण करून द्यावी लागेल कि पुराणकाळापासून भारतीय समाजात स्त्रीला अनन्य साधारण महत्व आहे. स्त्री हि आदि शक्ती आणि आदि माया (माय ) अशी विशेषणे तिला दिली आहेत. हिंदू धर्मात तर आई ला मातृ देवो भव असे म्हणून देवाचा दर्जा प्राप्त झाला आहे. आपल्या कोणत्याही धार्मिक कार्यात आई, वडील, गुरु आणि वडील माणसांना नमस्कार केल्या शिवाय तो सुरूच होत नाही. त्यामुळे स्त्रीचा दर्जा तिच्या नात्यानुसार ( आजी, आई, पत्नी, भगिनी वगैरे ) उच्च मनाला गेला आहे. 

ख्रिस्तपूर्व सातव्या शतकात यज्ञवल्क्य नावाच्या ऋषींची  पत्नी मैत्रेयी हिने त्यांचाकडून उपनिषदांचे ज्ञान घेतले तसेच त्यांच्या सहकालीन गार्गी वाचक्न्वी या विदुषी बरोबर केलेले त्यांची आत्म्याबद्दलची चर्चा प्रसिद्ध आहे.   आठव्या शतकात ज्या वेळी आदि शंकराचार्य आणि मदन मिश्र नावाच्या विद्द्वानामध्ये अद्वैत सिद्धांतावर चर्चा झाली त्या वेळी एक विदुषी तसेच निस्पृह व्यक्ती म्हणून मदन मिश्र ची पत्नी उभया भारती हिलाच न्यायदानास अधिकारी म्हणून नेमले गेले या वरून विद्वत सर्वत्र पुजते हेच सूत्र पाळले गेले. त्या वेळी त्या विद्वानाच्या लिंगाचा विचार केला गेला नाही.  राणी कैकयीला दशरथ राजाने युद्धात दिलेल्या वाचनाचा मान राखण्यासाठी बिचारा राम वनवासात गेला.  भारतीय संस्कृती बद्दल म्हणाल तर अगदी अलीकडे शिवाजी महाराज्यांनी कल्याणच्या सुभेदाराची सून मानाने परत पाठवल्याचे उदाहरण सुद्धा आहे.  भारतीय स्त्रियांनी सुद्धा युद्धामध्ये परकियांच्या हातात जाण्या ऐवजी जोहार पत्करून आपली श्रेष्ठ परंपरा सिद्ध केली आहे.  त्या मुळे स्त्रीला योग्य तो दर्जा द्यायला भारतीय समाजामध्ये कधीच संभ्रम नव्हता.

मधला काही काळ सोडला तर भारतीय समाजामध्ये स्त्री शिक्षणाला महत्व देण्यात श्री महादेव गोविंद रानडे, मदन मोहन मालवीय  आणि  त्यांचे सहकारी विष्णू शास्त्री पंडित (ज्यांनी देवरुख्यानवर एक विशेष पुस्तक लिहिले),  धोंडो केशव कर्वे या सारख्या विभूतींनी मोठे योगदान केले आहे आणि त्याचा परिणाम आज सर्व शेत्रात दिसत आहे. भारतीय अंतराळवीर कल्पना च्यावला जेव्हा अंतराळात गेली तव्हा तिचे सर्व भारतीय समाजाकडून स्वागत झाले. भारतीय पंतप्रधान श्रीमती इंदिरा गांधी यांचा बांगला  देशाच्या निर्मितीच्या निर्णयाचे किव्वा पोखरणच्या अणु चाचणी निर्णयाचे सर्व भारतीयांनी स्वागत केले आहे.  आज गावो गाव एस टी मधील महिला कंडकटर बघितल्या कि त्यांचे कौतुक वाटते.

राहिला प्रश्ण हिंदू धर्मातील काही परंपरांचा.  आता परंपरा म्हटले कि ते बुद्धिबळ किवा गणितातील प्रमेय प्रमाणे असतात. बुद्धिबळात उंट तिरका का चालतो किव्वा घोडा अडीच घरे का चालतो याला उत्तर नाही. एकदा ते मानले तरच तुम्ही योग्य खेळ करू शकाल.  युक्लिडीयन भूमितीमध्ये त्रिकोणाच्या ३ कोनांची  बेरीज १८० अंश हे मानले नाही (पुन्हा त्यात त्रिकोण एकाच समतलावर असावा लागतो) तर कोणतेही भूमितीचे गणित सोडवता येत नाही. याला मुलभूत नियम (Axiom) असे म्हणतात.  आपणा सर्वाना माहित आहे कि देव कोण्या मूर्तीमध्ये किव्वा देवळात नाही तरी सुद्द्धा हिंदू धर्म (हिंदू व्यक्ती) त्या मूर्तीची प्राण प्रतिष्ठा करतो  (आपल्या छातीवर हात ठेवून आपल्या आत्म्यातील चैतन्य त्या मूर्तीत आणतो), त्या मूर्तीवर षोडशोपचार पूजा करून  तिला सजीवाप्रमाणे सजवतो, त्याला गंध, रंग, रूप, किव्वा कोणतेही गुण विशेष नसूनसुद्धा त्याला सर्व गुणविशेष जोडतो. त्याला छप्पन भोग चढवून आपल्या आवडीचे सर्व पदार्थ खायला घालतो आणि तो स्वतः ते प्रसाद म्हणून भक्ती भावाने खातो. ती मूर्ती अशुद्ध होऊ नये म्हणून त्याचे पवित्र राखण्यासाठी नको नको ते सोवळे ओवळे करितो. त्यातीलच एक भाग म्हणजे स्त्रियांना काही ठराविक वयात असणाऱ्या नैसर्गिक  दायीत्वाचे काळात, मूर्तीजवळ न जाऊन देणे हा एक नियम त्याने केला आहे.  काही देव तर ब्रम्हचारी मानले आहेत, त्यांना स्त्रीचे दर्शन नको अशा प्रकारचा समज याच परंपरेचा एक भाग मानला गेला आहे.  सर्वच नियम लिखित नसतात, एवढ्या प्राचीन ब्रिटनची लोकशाही घटना तरी कुठे लिखित आहे?  

आता आपण ठरवायचे बुद्धिबळ खेळायचे कि नाही आणि खेळले तर घोडा अडीच घरे चालेल हे समजूनच ते खेळले पाहिजे नाहीतर त्याला बुद्धिबळ म्हणता येणार नाही. आता या कोणत्याशा ब्रिगेडने नवीन पायंडे पडायचे आणि त्या साठी बुद्धिबळाचे सर्व नियम धाब्यावर बसवायचे कि त्यांच्या साठी वेगळा पट मांडायचा?  हिंदू धर्मात एक चांगली गोष्ट आहे ती म्हणजे कोणालाही देव किव्वा धर्म पाळण्यास आणि देवळात जाण्यास सक्ती नाही.

असो. भारतीय नारींनी आजवरच्या इतिहासात जो पराक्रम गाजवला आहे त्यात रझिया सुलतान (१२०५ - १२४०),  राणी रुद्रम्मा देवी ( १२५९-१२८९) ,  राणी अकाबा देवी ( १५२५-१५७०), चांदबीबी (१५५०-१५९९), महाराणी ताराबाई (१६७५-१७६१), अहिल्याबाई होळकर (१७२५-१७९५), राणी वेलू नाचीयार (१७३०-१७९६), राणी चेन्नामा ( १७७८-१८२९),  राणी लक्ष्मिबाई (१८२८-१८५८), कॅप्टन लक्ष्मि सैगल (१९१४-२०१२) या आणि अशा अनेक विरांगानांनी तसेच अनेक उच्चविद्द्या विभूषित विदुषीनी, आपली नावे सुवर्ण अक्षरांनी कोरली आहेत आणि त्यांना असे निरुपयोगी प्रश्न कधी पडले असतील असे वाटत नाही कारण  त्यांना आयुष्यात काही निश्चित ध्येय होते कि ज्या मध्ये आपला आणि आपल्या बरोबरच्या समाजाचा उद्धार करायची तीव्र कळकळ त्यांचेकडे होती.

वरील उल्लेखलेल्या तथाकथित पुरोगामी मंडळीनी आपल्या व्यस्त वेळातून थोडा जरी वेळ खरोखरच्या समाज कार्यात घालवला तरी लोक त्यांना डोक्यावर घेतील. प्रसिद्ध समाजसेविका सिंधुताई सपकाळ म्हणतात शनि चौथऱ्या वर जाण्याचा हटट धरण्यापेक्षा देवाला तुमच्या जवळ यायला भाग पडेल असे चांगले काम करा. खरोखर विचार करण्यासारखी गोष्ट आहे.

माधव भोळे (मोब. ८४५१८८६७५९)

27.May.2016