बलसागर भारत होवो! विश्वात शोभूनी राहो!

बलसागर भारत होवो! विश्वात शोभूनी राहो!

माझा एक वर्गमित्र, गेले २०-२५ वर्ष स्वातंत्र्यवीर सावरकर यांचे गुणगौरव करणारा संगीत आणि भजन कार्यक्रम अत्यल्प मोबदला घेऊन करतो. 

कधीही संदेश न पाठवणाऱ्या त्याने आज सकाळी मला एका पत्राचा फोटो पाठविला, ज्या मध्ये २ सप्टेंबर १९३८ रोजी सेंट्रल प्रोविन्स आणि बेरार मधील असलेल्या त्यावेळच्या काँग्रेस सरकारचे जनरल सेक्रेटरी ( पत्रात त्याचे नांव सुद्धा नाही आहे ) यांनी त्यांच्या विभागातील उच्च पदस्थांना लिहिलेला मेमो होता त्यामध्ये "या पुढे श्री. गांधी यांना महात्मा गांधी संबोधावे " अशी एका ओळीची टिपण्णी होती. त्या एका ओळीवरून जसा न्यायालयीन भक्कम पुरावा म्हणा तसे मला मित्राने लिहिले की "या वरून हे सिद्ध होते की गांधी इंग्रज्यांचे हस्तक होते".

मला प्रश्न पडला की समजा याच्या वडिलांना त्यांच्या कोणी शत्रूने काही मोठी उपाधी दिली असती तर तें त्यांचे पिताश्री त्यांचे हस्तक म्हणू शकतो का?

ह्या मित्राला बहुतेक काँग्रेसचे प्रोव्हन्सियल सरकार माहिती नसावे त्यात सेंट्रल प्रोविन्स काय किंवा बेरार काय माहिती नसावे. तर त्या प्रोव्हनशियल सरकार ज्या मध्ये त्याकाळच्या त्या प्रोविन्सच्या विधान परिषदे मध्ये काँग्रेस बहुसंख्य असल्यामुळे तसा आदेश काढला असेल तर त्यामुळे गांधीजी ब्रिटिशांचे हस्तक होतात हा पुरावाच किती सबळ आहे हे आपण समजायला हवे. त्यामुळे त्या मित्राचे मला हसू आले. 

ना इतिहासाचा अभ्यास, ना भूगोलाचा. 

असो;

मी त्याला लिहिले:

आता इंग्रज, महात्मा गांधी आणि स्वातंत्र्यवीर सावरकर तिन्ही अस्तित्वात नाहीत. त्यामुळे त्यातील कोण चूक, कोण बरोबर या मध्ये वेळ घालवण्यात काय अर्थ आहे? त्या दोघांच्या, त्यांच्या त्यांच्या अनुभवानुसार परस्पर विरुद्ध भूमिका होत्या यात दुमत नाही पण म्हणून एक देशभक्त आणि दुसरा देशद्रोही ठरवणे न्याय्य होणार नाही. 

लोकमान्य टिळक आणि समाज सुधारक आगरकर किंवा लो. टिळक आणि नामदार गोपाळ कृष्ण गोखले यांचे कमालीचे मतभेद होते, म्हणून काय आगरकर किंवा गोखले देशद्रोही होत नाहीत. 

ह्या सर्वांचे, त्यांचे सहकारी आणि त्यांचे अनुयायी यांचे विचार कित्येक वेळा भिन्न आणि काही वेळा परस्पर छेद देणारे होते म्हणून काय तें देशाचे शत्रू नव्हते. तें सर्व देशभक्तच होते. त्यांना नांव ठेवणारे आम्हीच चूक आहोत.

आता जुन्या चुका तपासण्यापेक्षा नवीन चुका होणार नाहीत याची काळजी घ्यायला हवी. आपापसात भांडणे आणि लढाई करण्यापेक्षा एकत्र होऊन शत्रूवर विजय मिळवायला हवा. आपले शत्रू ओळखायला शिकले पाहिजे.

लढाई करायचीच असेल तर भ्रष्टाचार, अस्वच्छता, कुप्रथा, जातीभेद, भोंदू साधू आणि हकीम यांच्याविरुद्ध करा. बंगाली बाबा आणि तंत्र मंत्र करणाऱ्यांविरुद्ध. अज्ञाना विरुद्ध. शिक्षण आणि चांगले संस्कार यांचा प्रसार करायला हवा. 

सावरकर आणि गांधी यांनी अस्पृश्यतेविरुद्ध लढा दिला. सावरकर विज्ञान हाच देव मानत. गांधीजींनी स्थानिक स्वराज्य संस्था, ग्राम विकास, ग्रामीण रोजगार, खादी आणि ग्रामोद्योग ( या खात्याचा गेल्या वर्षीचा महसूल रु. १ लाख कोटीचे वर आहे ), निसर्गपचार ह्या विषयात खूप काम केले आहे. आपली गावे सुधारायला हवीत. शेती उत्पन्न वाढायला हवे. ग्रामीण रोजगार मुबलक व्हायला हवा. त्यांच्या चुका शोधण्यापेक्षा त्यांचे चांगले गुण अमलात आणायचा प्रयत्न करा.

नवनवीन प्रकारचा साम्राज्य वाद असतो जसा इकॉनॉमिक इम्पिरियालीझम, टेक्नॉलॉजीकलं इम्पिरिअलीझम, टेरररिसम, नक्षलिझम इत्यादी विरुद्ध लढा उभरायला हवा. 

शेवट गांधी आणि सावरकर दोन्ही भारताच्या शत्रूनविरुद्ध लढत होते. मार्ग कदाचित वेगवेगळे असू शकतील पण उदिष्ट एकच. बलसागर भारत होवो! विश्वात शोभूनी राहो!

माधव भोळे