श्री लक्ष्मी मल्लमर्दन देवस्थान, वीर

 

श्री लक्ष्मी मल्लमर्दन देवस्थान, वीर

(देवस्थान पत्ता: श्री लक्ष्मी मल्लमर्दन मंदिर, वीर, तालुका चिपळूण, जि.रत्नागिरी, महाराष्ट्र, पिन कोड: ४१५ ६४१)

सम्पर्क: श्री माधव गणेश भोळे, सचिव श्री लक्ष्मी मल्लमर्दन प्रासादिक मंडळ; मालाड(पश्चिम), मुंबई ४०० ०६४.  मोबा: ९८१९४ ७९७९१ किंवा  श्री श्रीकृष्ण वसंत वीरकर, अध्यक्ष,  श्री लक्ष्मी मल्लमर्दन प्रासादिक उत्सव मंडळ, मु. पो. वीर, व्हाया पोस्ट निवळी, तालुका चिपळूण, जिल्हा रत्नागिरी, पिन कोड ४१५ ६४१ (मोबा: ९४२०० ३३२०७ / ७३५०३ ४८४२९. 

मुंबई गोवा महामार्गावर चिपळूण पासून पुढे २० किलोमीटर अंतरावर सावर्डे येथून उजव्या बाजूला एक वहाळ फाटा नावाचा रस्ता जातो. सावर्डे पासून  २४ किलोमीटर आत गेले कि एक अतिशय सुंदर, वनश्रीने नटलेले असे वीर गाव आहे. गावाला दोन्ही बाजूनी डोंगर असून तेथे बारमाही दोन धबधबे आहेत. एका धबधब्याचे नाव देवपाटचा धबधबा तर दुसऱ्याचे नाव रानपाटचा धबधबा आहे. गावाच्या दुसऱ्या टोकाला खाडी किनारा आहे, तेथे कापसी नदी जयगड खाडीला मिळते.  देवपाट येथील धबधब्याजवळच तेथील ग्रामदैवत "श्री लक्ष्मी मल्लमर्दन" देवतेचे एक भव्य देऊळ आहे. मंदिरात "श्री लक्ष्मी मल्लमर्दन" देवतेची  ७ फूट उंच, ४.५ फूट रुंद आणि ९ इंच जाडीची  पाषाणाची प्राचीन सुंदर मूर्ती  आहे.

गावातील एक प्रमुख सदस्य कै. रामकृष्ण विठल वीरकर (डॉ. हरिभाऊ ) यांचे पूर्वजांना सुमारे २०० ते २५० वर्षांपूर्वी हि मूर्ती  गावाजवळील खाडीत जुवे बेटावर सापडली अशी आख्यायिका आहे.  तज्ज्ञांच्या मते  ही मूर्ती आठव्या शतकातली म्हणजे सुमारे १२०० वर्षांपूर्वी कोरलेली असावी.  संपूर्ण मूर्ती पाषाणाची असून ५ भागांमध्ये विभागली गेली आहे ( बैठक, महिरप, २ खांब आणि मुख्य मूर्ती). 

                                                                                               

 

मुख्य मूर्ती श्री विष्णूचे अवतार,  भगवान श्रीकृष्ण  किशोरवयीन होते त्यावेळी  त्यांनी आणि त्याचे बंधू बलराम या दोघांनी मिळून ८ मल्ल  ( मथुरेचा राजा कंस, त्याचे पहेलवान शल, तोशल, कुट, चाणूर,  मुष्टिक इत्यादी  ८ मल्ल ) कुस्तीत मारले आणि म्हणूनच या देवतेला “श्री लक्ष्मी मल्लमर्दन” म्हटले जाते. महिरपीमध्ये  (देवतेच्या वरची शिळा)  "श्री लक्ष्मी", श्री विष्णूंच्या मांडीवर बसली आहे. डाव्या बाजूला खाली श्री बलराम आणि उजव्या बाजूला खाली विष्णूचे वाहन गरुड आहे. श्री कृष्ण डाव्या मांडीवर बसून हातातील गदेचा प्रहार मल्लांवर करत आहे असे ते दृश्य आहे. मूर्ती योध्याच्या आवेशात आहे.  

आख्यायिके प्रमाणे हि भली मोठी मूर्ती सापडल्यानंतर एका शिळेला टेकवून ठेवली होती आणि तिच्यावर पूजा अर्चा सुरु झाली. कित्येक वर्ष लोटल्यानंतर ती शिळा पडायला आल्यामुळे कोणाच्या तरी स्वप्नांत भगवंत येऊन दृष्टांताप्रमाणे ती मूर्ती सध्या आहे त्या ठिकाणी आणून ठेवली गेली,  आणि लगेचच ती शिळा घरंगळत खाली गेली. त्यानंतर त्या ठिकाणी प्रथम गवताचे छप्पर असलेले आणि नंतर कौलारू लाकडी देऊळ बांधले गेले. काही कारणामुळे त्या मंदिराला आग लागल्यानंतर,  पुढे दिनांक ९ ऑक्टोबर १९१३ ( विजया दशमी ) चे दिवशी गावातील धुरिणांनी एकत्र येऊन "श्री लक्ष्मी मल्लमर्दन प्रासादिक मंडळ" स्थापन झाले. त्याचे प्रथम अध्यक्ष कै. रामकृष्ण महादेव भोळे होते. ३ ऑक्टोबर १९३७ साली सध्या अस्तित्वात असलेले लोडबेअरिंग चे सिमेंट काँक्रीट चे मंदिर,अलिबाग येथील सिव्हिल कॉन्ट्रॅक्टर कै. विष्णुपंत वीरकर यांचे देखरेखी खाली बांधायला सुरवात झाली. मुख्य मंदिर १९४० साली बांधून पूर्ण झाले आणि प्लास्टरिंग, रंगकाम आणि दरवाजे इत्यादी १९५२ पर्यंत पूर्ण झाले. प्रासादिक मंडळाचा भर मंदिर बांधणी आणि दुरुस्ती या विषयावर असल्यामुळे पुढे दिनांक १०/१०/१९४० रोजी बहिरंग शोभा आणि उत्सव व्यवस्थापनावर विशेष लक्ष देण्यासाठी श्री लक्ष्मी मल्लमर्दन प्रासादिक उत्सव मंडळ स्थापन झाले.  २७ मे १९६७ रोजी देवतेवर, शास्त्रोक्त अर्चा विधी झाला. त्या प्रसंगी वे. मू. सूर्यकांत बळवंत भोळे आणि कै. वे. मू. भार्गव एकनाथ भोळे यांनी पौरोहित्य केले.

प्रासादिक मंडळाने कै गणेश रामकृष्ण भोळे यांचे अध्यक्षतेखाली १९६३ साली सुवर्ण महोत्सव आणि १९७५ साली हीरक महोत्सव साजरा केला तर १९९० साली कै नारायण सखाराम वीरकर, डोंबिवली यांचे अध्यक्षतेखाली अमृत महोत्सव साजरा केला. याच मंडळाने दिनांक १३ ते १५ नोव्हेम्बर २०१३ रोजी सुप्रसिद्ध उद्योगपती श्री दिवाकर निमकर, पुणे यांचे अध्यक्षेतेखाली मंडळाचा शतक महोत्सव वीर येथे साजरा केला. प्रमुख पाहुणे डॉ. चंद्रशेखर निमकर होते.

उत्सव मंडळाने सन २००१ साली कै. वे. मू. भार्गव एकनाथ भोळे यांचे अध्यक्षतेखाली हीरक महोत्सव साजरा केला तर २०१५ साली कै. रामकृष्ण विठल वीरकर (डॉ. हरिभाऊ ) यांचे अध्यक्षतेखाली अमृत महोत्सव साजरा केला.

मंदिरात दरवर्षी गोकुळ अष्टमी, भोगी इत्यादी सण मोठ्या उत्साहात पार पडतात.  कार्तिक महिन्यात शुद्ध भागवत एकादशीला कार्तिक उत्सवात ३ दिवस पूजा, आरती,  छबिना, कीर्तन असते आणि द्वादशीला तुलसी विवाह आणि महाप्रसाद असतो.   गेले कित्येक वर्ष पर्यावरणाच्या  परिणामामुळे मूर्तीची झीज होत आहे, हे लक्षात घेऊन दोन्ही मंडळांनी मिळून या वर्षी मूर्तीवर वज्रलेप प्रक्रिया करण्याचे योजले असून त्या दृष्टीने प्रयत्न सुरु आहेत.

श्री लक्ष्मी मल्लमर्दन प्रासादिक मंडळासाठी

श्री माधव गणेश भोळे, (सचिव )