व्यवसाय मार्गदर्शन, एक ज्वलंत समस्या.

 व्यवसाय मार्गदर्शन, एक ज्वलंत समस्या.

आजकाल ग्रॅज्युएट विद्यार्थ्यांना ग्रॅज्युएशन पूर्ण झाल्यावर लगेच नोकरीं मिळत नसल्यामुळे पुढे काय कोर्स करावा हे समजतं नाही. त्यात पुन्हा हजारो नवीन कोर्सेस आले आहेत, ते शिकवण्यासाठी अगदी प्रख्यात विद्यापीठांपासून ते खाजगी क्लासेस सुद्धा आहेत. अशा वेळी नक्की काय करायचे ते समजतं नाही. बहुतेक आईवडिलांचा अनुभव यां विषयात कमी असतो. त्यामुळे त्यांच्यावेळचा पूर्वीचा अनुभव आता उपयोगाला येत नाही.

सरकारी व्यवसाय मार्गदर्शन केंद्रे आहेत पण बहुतेक मंडळी ८/९ वि च्या वेळी तेथे जातात पण पुन्हा त्यांचे तोंड बघत नाहीत. अशातच क्लासच्या / कॉलेजच्या आकर्षक जाहिराती, त्यांनी ठेवलेल्या भुरळ पाडणाऱ्या कौन्सीलर्स यामुळे तरुण संभ्रमात पडतों. बरे हे क्लासवाले सोशल मीडियाच्या साहाय्याने अगदी गावोगावी अशा जाहिराती पोचवत असतात, त्यामुळे ग्रामीण भागातील अनभिज्ञ तरुण तर पुरता बावचळुन जातो. त्याला वाटते हे आपल्याला करायलाच हवे. पण परत वाटते दुसरे करायला हवे.

काल ग्रामीण भागातील अशाच एका ओळखीच्या मुलीचा फोन आला होता. ती नुकतीच सायकॉलोजी घेऊन बी.ए. झाली होती. ग्रामीण भाग असल्यामुळे तिच्या घरची परिस्थिती मला चांगलीच माहिती होती. तिच्या माझ्यातील सव्वाद खालील प्रमाणे:

ती: मला डिजिटल मार्केटिंगचा कोर्स करायचा आहे तर बाबा बोलले की एकदा माधव काकांशी बोलून घे म्हणून मीं फोन केला.

मीं: चांगले केलेस. पण तुला कोणी सांगितले डिजिटल मार्केटिंग चा कोर्स करायला.?

ती: मीं सोशल मीडियावर बघितले आणि मला कळले की सध्या ह्या विषयाला खूप मागणी आहे. सध्या जनरेटिव्ह ए.आय. आणि चॅट जिपिटी आल्यामुळे डिजिटल मार्केटिंगचा स्कोप वाढत जाणार आहे असे समजते. 

( मीं मनात म्हटले लोक शब्दजाल ( Jargon ) खूप वापरतात. आजकाल AI आणि चॅट जिपिटीचा वापर एव्हरेस्ट पाणीपुरी मसाल्यासारखा करायला लागले आहेत. कशावरही टाका, चवीला चांगला लागतो. आजकाल ज्यांची टेक्निकल किंवा सॉफ्टवेअर बँकग्राउंड नाही ते सुद्धा AI वर पुस्तके लिहायला लागले आहेत आणि लेक्चर्स द्यायला लागले आहेत. जे मनाला येईल ते ठोकतात.) 

मीं: मग तू तों कसा शिकणार?

ती: मुंबई मध्ये अंधेरी येथे क्लास आहे. माझे नातेवाईक मुंबईमध्ये राहतात. मीं त्यांच्या घरी राहून क्लास करू शकेन.

मीं: क्लास किती महिन्यासाठी आहे?

ती: क्लास ११ महिन्यासाठी आहे.  

मीं : क्लासची फी किती आहे?

ती : पाच लाख रुपये.

मीं: ही फी अतिशय जास्त आहे. 

ती: पण त्यात ते आम्हाला अगदी सुरवाती पासून शिकवणार. मग १ महिन्याची इंटर्नशिप देणार. मग परीक्षा घेऊन सर्टिफिकेट देणार. त्यांनी १००% प्लेसमेंट देणार असे सुद्धा सांगितले आहे. मग कोर्स पूर्ण झाल्यानंतर मीं कॉरपोरेट कंपनी मध्ये किंवा सॉफ्टवेअर कंपनीमध्ये नोकरीं करू शकते किंवा स्वतःचा व्यवसाय करू शकते. 

मीं : हा कोर्स कुठल्या विद्यापीठाशी सल्लग्न आहे का? 

ती: नाही.

मीं: म्हणजे तों प्रायव्हेट कोर्स आहे.

ती: पण तों गव्हर्नमेंट रजिस्टर्ड आहे.

मीं: ती संस्था गव्हर्नमेंट रजिस्टर्ड आहे. कोर्स गव्हार्नमेंट रजिस्टर्ड असा नसतो. संस्था रजिस्टर्ड म्हणजे त्या संस्थेच्याकडे क्लास चालवण्याचे नगरपालिका प्रमाणपत्र आहे एव्हडेच. त्या संस्थेचा किंवा त्या क्लासचा दर्जा काय आहे याचे प्रमाणपत्र त्यांच्याकडे नाही. 

विद्यापीठ जेव्हा एखादा कोर्स शिकवतात तेव्हा तों युनिव्हरसीटी ग्रॅण्ड्स कमिशन ( UGC) कडून त्याची मान्यता असते. शिवाय विद्यापीठाचा किंवा त्या कॉलेजचा दर्जा ठरवणारे नॅशनल असेसमेंट अँड एक्रेडिशन कौन्सिल ( NAAC) हे UGC ने तयार केलेली संस्था आह, त्यांचे त्यावर नियंत्रण असते. काही अभिमत विद्यापीठे (Deemed Universities) असतात त्यांना UGC मान्यता आवश्यक असते पण त्यांना कोर्सची मान्यता घेण्याची आवश्यकता नसते. त्यांचे कोर्स आणि सिलॅबस ते स्वतः ठरवू शकतात.

त्या सर्व गोष्टीवर अवलंबुन कोर्स विद्यापीठाद्वारे शिकवला जातो. क्लासच्या बाबतीत असे काही नसते. कोणीही क्लास काढू शकतो.

तू जर १००% प्लेसमेंट ची खात्री ते देतात असे म्हटलेस तर त्यांना विचार की ते ५०० रुपयाच्या स्टॅम्पपेपर वर लिहून देणार काय की, ६ महिन्यामध्ये नोकरीं नाही लावली तर फी परत करणार का? बघूया देतात का? ते फक्त आपल्यापुढे मोठे चित्र उभे करतात आणि आपण त्याला बळी पडतो.

ती : कोर्स तर चांगला आहे ना? मग मीं काय करू? 

मीं: कोर्स चांगला आहे पण त्याची फी वाजवी असायला हवी. शिवाय तुला तों कोर्स झेपेल का? हे बघायला हवे.

मीं तुला ह्या विषयातील प्राथमिक पुस्तकांची सॉफ्ट कॉपी पाठवतो. ती पुस्तके तू वाच. जर त्या नंतर तुला त्याची गोडी वाटत असेल आणि तुला ते जमेल असे वाटत असेल तर तू हा कोर्स जरूर कर. पण त्या साठी दुसरा चांगला क्लास किंवा विद्यापीठ कोर्स शोधून काढ की ज्यात सर्व कोर्स शिकवला जाईल आणि फी सुद्धा कमी असेल.

ती : ठीक आहे.

मीं: कॉम्पुटर कोर्सेस मध्ये एक एक लाटा येत असतात. एके काळी प्रोग्रॅमिंगचे कोर्सेस विकले गेले, नंतर नेटवर्किंगचे कोर्सेस विकले गेले, नंतर ऍनिमेशन कोर्सेसचा जोर होता, नंतर सॅप कोर्सेस जोरदार विकले गेले आणि आता एआय आणि डिजिटल मार्केटिंगचे कोर्सेस भरमसाठ फी घेऊन विकले जात आहेत. 

पण ह्यातील कुठलाही कोर्स करताना तों आपल्याला किती उपयोगी आहे आणि आपल्या बौद्धिक, आर्थिक आणि मानसिक स्थितीला झेपणार आहे का हे बघणे आवश्यक आहे.

ती: काका तुम्ही मला वेळ देऊन मला समजावून सांगितले म्हणून मीं आभारी आहे. आता मीं यावर विचार करीन आणि काय ठरले ते कळविन.

मीं : ठीक आहे.

माधव भोळे