केल्याने होत आहे रे, मग केलेची पाहीजे (2)

केल्याने होत आहे रे, मग केलेची पाहीजे (2) आजपर्यंत ब्राह्मण हे ज्ञानार्जन आणि ज्ञान प्रसार करणारा वर्ग म्हणून ओळखला जात होता. अगदी अलीअलीकडे सुद्धा शिक्षकी पेशाला आणि ज्ञानी माणसाला भारतात मान होता. पण जसजसे जाती पातीचे राजकारण प्रबळ होत चालले तसतसे ब्राह्मणांच्या ज्ञानाची किंमत जरी कमी झाली नसली तरी लक्ष्मीपुढे सरस्वती झुकते की काय असे वाटायला लागले आहे. आज अनेक संस्थांमध्ये जो अधिक देणगी देईल त्याला अध्यक्ष पद दिले जाते आणि जो ज्ञानी आहे, जो खरा कर्मयोगी आहे त्याला हाती धुपाटणे मिळते. सर्व कामे मताधिक्याच्या जोरावर होतात आणि मताधिक्य विकत घेता येते. आज आपल्यापैकी अनेकजण उच्चविद्याविभूषित आहेत परंतु ते कोणाना कोणा धनिकाच्या, बोर्ड ऑफ डायरेक्टर च्या हाताखाली लठ्ठ पगार घेत आहेत. तो लठ्ठ पगार देणारा माणूस आपल्या सारख्या चार बुद्धिवान माणसांना बाळगून आपली लक्ष्मी वाढवत आहे. अर्थात तो व्यवहार चतुर आहे. वेगवेगळी जिममेदारी घेऊन ती पार पडण्यासाठी तो झटत असतो. त्यांच्या व्यवहार चातुर्याबद्दल उदाहरण सांगायचे झाले तर माझ्या माहितीप्रमाणे धीरूभाई अंबानी ग्रॅज्युएट सुद्धा नव्हते पण अत्युच्च शिकलेली आणि अनुभवी माणसे त्यांच्या पदरी सल्लागार होती. अर्थात वेगवेगळे सल्लागार एखाद्या विषयावर सल्ला देताना नेहमी आपापली मते देत असतात आणि कित्येकवेळा त्यांच्यात आपसात सुद्धा सुप्त चढाओढ असते पण त्यातील कोणता सल्ला योग्य आहे आणि कोणता सल्ला कसा आणि कधी स्वीकारावा आणि त्याचा कोठे उपयोग करावा याचे उपजत ज्ञान धीरूभाईकडे नक्कीच होते. एकदा हेनरी फोर्ड ( अमेरिकेच्या फोर्ड मोटर कम्पनी चा मालक ) बागेत फिरत होता त्याच्या बाजूने एक विद्वान प्राध्यापक जात होता तो आपल्या पत्नीला सांगत होता, हा शेजारी चाललाय हा फोर्ड कंपनीचा मालक, हा काहीच शिकलेला नाही, हा बुदुदु आहे पण यांच्याकडे काम करणारे कामगार खूप मेहेनत करतात म्हणून हा मोठा झाला. फोर्ड ला राग आला. फोर्ड काही बोलला नाही आणि सरळ आपल्या वकिलामार्फत त्या प्राध्यापकाला नोटीस पाठवली की "त्याला बुददु म्हटले आणि त्याचा अपमान केला". कोर्टांने दोघांना कोर्टात बोलावले. कोर्टाने प्राध्यापकाना विचारले तुमचे शिक्षण काय? त्यांनी आपले सर्व शिक्षण सांगितले ते ऐकून श्रोते चाट पडले, त्यांना वाटले की हेनरी आता नक्की केस हरणार. कोर्टाने हेनरी ला विचारले त्याचे शिक्षण काय? त्याने आपले जे काही शिक्षण होते ते सांगितले. मग कोर्टाने हेन्रीला विचारले की प्राध्यापकाचे काय चुकले तुला बुडदु म्हटले तर? हेन्रीने येताना बरोबर एक इपिबीएक्स मशीन आणले होते आणि ते एका टेलिफोन वायरला जोडले होते. तो म्हणाला ते मला बुददु का म्हणाले, त्यांनी मला कोणताही प्रश्न विचारावा मी त्यांचे समाधान करतो की नाही ते बघा. कोर्ट म्हणाले ठीक आहे, प्राध्यापक महाशय तुम्ही हेनरी ला प्रश्न विचारा. त्यांनी पहिला प्रश्न विचारला मेकॅनिकल इंजिनिअरिंग मधला, हेन्रीने टेलिफोन आपल्या कारखान्यातील मेकॅनिकल विभागाच्या प्रमुखाला लावला आणि सांगितले या प्रश्नाचे उत्तर दे,फोन स्पीकरवर ठेवला. त्याने बरोबर उत्तर दिले आणि प्राध्यापक म्हणाले उत्तर बरोबर आहे, असे त्यांनी तीस प्रश्न वेगवेगळ्या विषयांवर विचारले, आणि त्या तिसही प्रश्नांची उत्तरे हेन्रीने आपल्या मदतनीसांकडून प्राध्यापकाना ऐकवली. त्यावर न्यायाधीशांनी प्राध्यापकाना विचारले आता तुमचे काय म्हणणे आहे? त्यावर ते म्हणाले ही उत्तरे याने स्वतः कुठे दिली आहेत? त्यावर हेनरी म्हणाला अशा प्रश्नांची उत्तरं ध्यायला मी माझ्याकडे ही सर्व पगारी मंडळी ठेवली आहेत, त्यांचे काम आहे ते. मी माझे काम करतो, या सर्वांना एकत्र आणून सुसंवाद तयार करवून यांचेकडून माझे काम करवून घेतो म्हणून मी बुददु नाही. जगात कोणीही सर्वज्ञ नाही पण आपले काम काय आहे ते ठरवा आणि त्याची पूर्ण माहिती घेतली की झाले. प्राध्यापकाना आपली चूक कळली शेवटी त्यांनी हेन्रीची माफी मागितली आणि प्रकरण मिटले. याचा अर्थ शिकूनये असे नाही पण त्या शिक्षणाचा उपयोग आणि त्याचा परिणाम दृश्य असला पाहिजे. मग तो लक्ष्मीच्या रुपात असो की आणखी काही. अर्थात हे सर्व सन्मार्गाने व्हावे असे वाटते. अनेक लोकांकडे अनेक डिग्र्या असतात पण प्रत्यक्षात तो फक्त वाजवायचा खुळखुळा असतो, ज्ञान कमी असते. मागे एकदा एका भाषणात विको वज्र्यदंती चे संस्थापक कै. गजाननराव पेंढारकर म्हणाले होते की "आम्ही शिकलेली मंडळी, गळ्यात पाटी घालून फिरत असतो, मेंदू भाड्याने देणे आहे.". गजाननराव स्वतः बी फार्म होते आणि त्यांच्या वडिलांच्या इच्छे खातर त्यांनी ही औषध कम्पनी काढली नाहीतर त्याना नोकरी करायची होती पण वडिलांनी तसे करू दिले नाही असे ते म्हणाले होते. अनेक शिक्षित मंडळींचे असे म्हणणे असते की व्यवसाय किंवा धंदा म्हटला की त्यात पूर्णपणे अडकून जायला होते, तसेच कित्येक वेळा खोट्याचे खरे करायला लागते, मानसिक तणाव येतो वगैरे. पण आजकालच्या नोकऱ्यांचे स्वरूप बघता जास्त पगार घेणाऱ्याला सुद्धा हे सर्व करावेच लागते. कित्येकवेळा हे सर्व करून सुद्धा साहेबाची बोलणी खायला लागतात आणि जबाबदारी झटकून चालता येत नाही कारण सर्व ठिकाणी तेच असेल तर तुम्ही किती नोकऱ्या बदलाल? अर्थात ज्या गोष्टीत आपल्याला व्यवसाय करायचा आहे त्यात पैसे आहेत म्हणून एकदम ओतू नका, प्रथम थोडी थोडी सुरवात करा कदाचित फायदा होणार नाही पण अनुभव मिळेल, आपले काय चुकते, काय बरोबर आहे, काय समजुती आणि गैरसमजुती आहेत हे स्वतला कळेल. लोकांच्या सांगण्यावरून आपले अनुभव बनवू नका, अनेक नवीन विषय हाताळले जातील त्या निमित्ताने अनेकांशी भेटी गाठी होतील, व्यवहार समजेल, फिरल्यामुळे आरोग्य सुधारेल. सर्वच अनुभव पोसिटीव्ह रिव्ह्यू मध्ये गोड गोड लिहितात तसे चांगलेच येतील असे नाही तर वाईट पण येतील पण ते पचवून पुढे जायची ताकद पण येईल. इच्छा असेल तर मार्ग मिळतोच. ज्याची इच्छा असेल त्या प्रत्येकाने आपल्या मिळकतीच्या निदान 10% रक्कम बाजूला ठेवून आपल्या स्वतःच या इच्छेसाठी खर्च करावी. तो खर्च नसून गुंतवणूक आहे असे मला वाटते. कालच एक बातमी वाचली हिंदुस्थान लिव्हर ह्या कम्पनीने एम डी एच मसाले ह्या कम्पनिचे काही समभाग विकत घेण्यासाठी ऑफर दिली आहे आणि त्यानुसार एम डी एच चे बाजारी मूल्य 10 ते 12,000 रु. कोटी इतपत असू शकते. धर्मपाल गुलाटी या 10व्या वर्षी शाळा सोडलेल्या पंजाबी माणसाच्या वडिलांनी फळणीपूर्वी 1933 साली सियालकोट पाकिस्तान मध्ये सुरू केलेल्या एका छोट्याश्या दुकानातून पुढे 1957 साली फाळणीच्या वेदना अंगावर झेलत करोल बाग दिल्ली येथे नव्याने सुरू केलेल्या मसाल्याच्या दुकानाचा 2022 साली तयार झालेला हा महाकाय वटवृक्ष साक्ष देतो की मेहेनत आणि बुद्धिमत्तेच्या जोरावर माणूस भल्याभल्यांना टक्कर देऊ शकतो. आजकाल अनेक लोक तंत्रशिक्षण किंवा माहिती तंत्रज्ञान शिकली असून अलीबाबा डॉट कॉम चा प्रमुख, जॅक माँ सारखा इंग्रजी शिक्षक, चीन मधील सर्वात श्रीमंत व्यक्ती होऊ शकतो, किंवा अमेझॉन च्या जेफ बेझो, सुरवातीला एकही दुकान न टाकता जगातील सर्वात मोठा रिटेल व्यापारी वॉलमार्ट ला व्यवसायात धोबी पचाड देऊ शकतो किंवा ओला कॅब किंवा ओयो हॉटेल्स सारखे नवं तंत्रज्ञानावावर आधारित व्यवसाय प्रगती या गोष्टी, त्याना हे शिकवण्यास पुरेशा आहेत. 1993 साली जन्मलेला , 12 वि पास, रितेश अग्रवाल, ओयो हॉटेल्स चा मालक जगभरातील 23000 हॉटेल्स आणि 8,50,000 हॉटेल रूम्स ची विक्री आपल्या कम्पनी मधून करतो आणि अब्जाधीश होतो. या वरून हे लक्षात येते की जग जिंकायला दुर्दम्य ईच्छा लागते, गुंतवणूक दार आपल्या पाठी लागतात. असो, अनेक लोकांच्या मते त्यांच्याकडे हे सर्व करायला किंवा यावर विचार करायला सुद्धा वेळ नसतो पण लक्षात ठेवा जपान पासून अमेरिकेपर्यंत सर्वांना एका दिवसासे 24 तासच असतात. या पूर्वी आपण मुलांना संध्या, रामरक्षा, अथर्वशीर्ष शिकवत होतो. ते सर्व ठीक आहे ज्याला पाहिजे त्यांनी ते अवश्य करावे पण त्याच बरोबर व्यवहार ज्ञानाचे तसेच व्यवसाय किंवा व्यवसाय वृद्धीचे थोडे थोडे बाळकडू देणे आवश्यक आहे जेणेकरून त्यांना या सर्वांची गोडी लागेल. ज्यांना आपली मुले उच्चलेव्हलचा व्यवसाय करावा असे वाटते त्यांनी त्यांना आवडेल त्या भाषेत येणारा अर्थविषयक किंवा व्यवसाय विषयक पेपर किंवा अंक ( मॅगझीन ) वाचायची सवय लावावी. माधव भोळे