HP चहा, हरी पांडुरंग गद्रे ,

इवलेसे रोप लावीयले द्वारी, तयाचा वेलू गेला गगनावरी: आम्ही पूर्वी कोकणात जात होतो त्यावेळी आमचे शेजारील दुकानदार म्हणत, माधव हा "HP" चहा घेऊन बघ, चांगला चहा आहे. त्यावेळी कोकणात दुसरा ब्रँडेड चहा उपलब्ध नसल्यामुळे आम्ही तो घेत होतो. त्याला एक विशिष्ट चव आणि स्वाद होता. हा चहा मुंबईत मिळत नसल्यामुळे पुढे पुढे गावाला गेल्यावर आम्ही "HP" चहाच मागायला लागलो इतकी त्याची चव तोंडावर रेंगाळत रहायची. कोण आहेत हे "HP" चहा वाले? देवरुख नावाच्या कोकणातील एका छोट्या नगरात या चहा चा जन्म झाला. हरी पांडुरंग गद्रे, हे एक दूरदृष्टी असलेले शिक्षक होते परंतु उद्योग आणि चिकाटी हे दोन गुण त्यांच्या ठाई होते. त्यांनी जवळच एक किराणा मालाचे दुकान देवरुख येथे सुरू केले होते. त्यांना 3 मुलगे होते. अनंत, दामोदर आणि शिवराम जे आपल्या वडिलांच्या धंद्यात हातभार लावत. कोकणात तांदुळाचा खप जास्त असल्यामुळे ते आपले दोन मुलगे दामोदर आणि शिवराम ला आसाम मधून तांदूळ विकत घ्यायला पाठवत. तेथे गेल्यावर त्यांच्या लक्षात आले की येथे चहाचे भरपूर मळे आहेत. त्या मुळे ते आसाम मधून तांदळांबरोबरच चहा सुद्धा विक्रीला आणू लागले. आणि कोकणातील देवरुख, संगमेश्वर, रत्नागिरी, इत्यादी ठिकाणी चहा विक्री करू लागले. वडिलांचे पश्चात नुसते चहा आसाम मधून विकत घेऊन विकण्याबरोबरच त्यांनी "दामोदर शिवराम आणि कंपनी" नावाची कम्पनी काढली आणि त्याद्वारे "लाल छत्री" आणि आपल्या वडिलांचे अध्यक्षर असलेले "HP" म्हणजे हरी पांडुरंग नावाने चहाचे दोन ब्रँड बाजारात आणले. या मंडळीनी चहाचा लिलाव, चहाची खरेदी आणि वितरण व्यवस्था या वर चांगला जम बसवला पण चहाचे ब्लेंडिंग आणि चहाची चव तपासणे या बद्दल त्यांचे कडे ज्ञान नव्हते. (चहा मध्ये ह्या गोष्टी फार विशेष मानल्या जातात). १९३० साली या दोघांची पुढील पिढी या व्यवसायात आली. लवकरच या पिढीतिल दत्तात्रय उर्फ शामराव हा वयाच्या १८ व्या वर्षी कलकत्ता येथे रहायला गेला आणि त्यांनी थोड्याच वेळात या दोन्ही गोष्टींवर आपले प्रभुत्व मिळवले. त्यांचे इतर चुलत भाऊ केशव, पांडुरंग, विजयकुमार आणि सुरेश यांनी कोकणातील वेगवेगळ्या ठिकाणी आपल्या शाखा काढायला सुरवात केली. कऱ्हाड मधील शाखा अरविंद बघत असे. माधव गद्रे यांनी पुढे १९५० मध्ये तामिळनाडू मधील कन्नूर येथे शाखा उघडली आणि पुढे ती शाखा शरद गद्रे च्या हाती सोपवून ते पुणे येथे रहायला आले अणि पुणे येथे त्यांनी आणखी एक शाखा काढली आणि आपले बंधू रघुनाथ यांचे कडे दिली. पुढे शामराव गद्रे यांचे कडून ब्लेंडिंग आणि चव तपासणी हे दोन्ही तंत्र प्रकाश गद्रे यांनी १९७० ते १९८४ मध्ये गौहती आसाम येथे राहून शिकून घेतले आणि पुढे अभिजित यापुढील पिढीतिल तरुणाला दिले. इथे निपाणी, सांगली, चिपळूण या ठिकाणी शाखा वाढतच होत्या. आधी शिरोळी कोल्हापूर येथे ब्लेंडिंग सेंटर सुरू केल्या नंतर २००० साली त्यांनी "सोनराईस टी प्रोसेसिंग कम्पनी" नावाची कोल्हापूर हात कणांगले येथे आणखी एक फॅक्टरी सुरू केली. सध्या प्रकाश गद्रे हे ह्या उद्योगाचे प्रमुख असून त्यांचे सर्व सख्खे, चुलत बंधू, आणि नातू या कामात सहभागी आहेत. सध्या या कुटुंबातील ४ थी पिढी या व्यवसायात आहे. HP इंग्लड मध्ये वेगवेगळ्या प्रतिनिधी मार्फत निर्यात केला जातो. कंपनी च्या चिपळूण, रत्नागिरी, संगमेश्वर, कराड, निपाणी, बेळगाव, कोल्हापूर, इत्यादी ठिकाणी शाखा असून डीलर मार्फत सम्पूर्ण देशात त्यांची विक्री होत असते. त्यांचा ग्रुप टर्न ओव्हर 54 कोटी आहे. आजही आपण देवरुख बाजारात गेलात तरी आपणास हरी पांडुरंग गद्रे यांचे जुने दुकान दिसेल. माधव भोळे संकलित