कोकण विकास लेख क्र. 1

कोकण विकास लेख क्र. 1 लेखक माधव भोळे कोकण म्हणजेच रायगड, रत्नागिरी आणि सिंधुदुर्ग जिल्हा हे अतिशय समृद्ध वनश्रीने नटलेले जिल्हे आहेत. सकस माती, भरपूर ऊन आणि कमी क्षार असलेल्या शुद्ध पाण्याची मुबलकता हे ह्या जिल्ह्यांचे वैशिष्ट्यें आहे. जरी कोकणी माणूस हुशार असला तरी सम्पतीच्या बाबतीत आणि उत्पन्नाच्या बाबतीत तो मागासलेलाच आहे असे म्हणायला हरकत नाही. कोकणचा विकास हे येथील अनेक नेत्यांचे अधुरे राहिलेले स्वप्न आहे. अजूनही अनेक तरुण मुले दरवर्षी रोजगारासाठी शहराकडे वळत आहेत. अनेकांना वाटत होते की कोकणात रेल्वे आली म्हणजे विकास होईल. होय काही प्रमाणात पायाभूत सुविधांमध्ये विकास झाला आहे पण मूळ म्हणजे ज्या कारणांनी उत्पन्न वाढते त्या ठिकाणी कोकणी माणसाचे पूर्ण दुर्लक्ष झाले आहे. आम्हाला वाटते गावात रस्ता झाला, लाईट आले, घराघरात नळ पाणी आले, जिओ चा टॉवर आणि मोबाईलला रेंज आणि इंटरनेट आली म्हणजे विकास झाला. पण हे सर्व करून सुद्धा कोकणी माणसाने आपले उत्पन्नात वाढ व्हावी या साठी केलेल काहीे ठोस प्रयत्न दिसण्यात येत नाहीत. डोंगर आणि दऱ्या ही अडचण न समजता त्याचा उपयोग कसा करून घ्यायचा याचा विचार होणे आवश्यक आहे. माकडे खातात म्हणून काहीच करायचे नाही ह्या नकारात्मक विचारातून बाहेर पडणे आवश्यक आहे. ज्याला माकड हात लावत नाहीत असे पदार्थ किंवा झाडे याचा विचार होणे आवश्यक आहे. प्रत्येक ठिकाणी भौगोलिक परिस्थिती वेगळी असते, त्या नुसार उत्पन्नाचे स्रोत निर्माण करणे आवश्यक आहे. एक मोजपट्टी सर्वाना लावून उपयोग नाही. ऊन हे देवाने दिलेले सोने असून त्यात जर उपयुक्त झाडे लावली तर या गावागावात सोन्याचा धूर निघाल्याशिवाय राहणार नाही. पण त्या साठी कल्पक नियोजन हवे. तसेच हा वैयक्तिक विचार नसून हा समूहाचा विचार होणे आवश्यक आहे. ज्याप्रमाणे पश्चिम महाराष्ट्राने 70 वर्षां पासून सहकार्याने प्रगतीची रोपे रुजवली तशी रोपे आपल्या कोकणात रुजवण्याची गरज आहे. गावकितील वाद, वाड्यावाड्यातील चढाओढी, जातिजातीतील, धर्मधर्मातील तेढ त्यातून राजकीय पक्ष घेत असलेला फायदा यावर एकच उपाय आहे तो म्हणजे प्रत्येक कोकणी माणसाने हे सर्व जुगारून एकत्र येणे. आणि मला खात्री आहे की जर पैसे किंवा फायदा दिसत असेल तर हे सर्व लोक नक्की एकत्र येतील. मराठी माणसाला भावाभावातील, भावकितील, गावातील वाद सोडवायला कोणी पटेल, तिवारी चालतो पण आमचे वाद आम्ही आमच्यात सोडवू शकत नाही हे दुर्दैव. लहानपणी दोन माकडे मांजराच्या मदतीने, लोण्याचा गोळा कसा वाटतात आणि मांजर माकडांना कसे मूर्ख बनवते हे आम्ही शिकलो पण प्रत्यक्ष जीवनात आम्ही मांजरांनाच मध्यस्ती करायला सांगत असतो. आज शहरातील पैसा ह्या गावच्या राजकारणात ओतला जातो आणि त्यामुळे गावाचा विकास होण्याचे ऐवजी गावे भकास होत चालली आहेत. गावात रोजगार नसल्यामुळे आणि पुरेशी उत्पन्नाची साधने नसल्यामुळं गावातील तरुण नाईलाजाने शहराकडे वळतो. करोना च्या काळात आलेल्या आपत्ती लक्षात घेता आपली गावे अडचणीच्या काळात कशी उपयोगी होतील यासाठी आपण काय करायला हवे हे समजले पाहिजे. शहरातील पैसे कमवून गावात घर बांधण्यापेक्षा गावातच उत्पन्न तयार करून गावात पक्के आवश्यकते नुसार घर, बागबागायत करायला हवी. शासनाकडून काय प्रयत्न होत आहेत त्यांची माहिती घेऊन त्यात काही सुधारणा करता येईल का या साठी दबावगट होणे आवश्यक आहे. माझ्याकडे काही कल्पना आहेत. या बाबतीत आपण सर्वाना हा लेख आवडला असेल तर मी पुढील लेखात त्यातील काही कल्पना मांडिन. आपल्याला हे लेख कसा वाटला ते कळवावे माधव भोळे